Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

ezgulik 
va
 yovuzlik
; ezgulik 
axloqshunoslikdagi eng muhim kategoriyalardan biri sanaladi. U inson 
faoliyatining asl mohiyatini anglatadi ‒ Tangri irodasining inson qalbidagi 
tajassumi sifatida namoyon bo‘ladi. “Ezgu o‘y, ezgu so‘z, ezgu amal” uchligi 
“Avesto”dan tortib barcha muqaddas kitoblarda yetakchi o‘rinni egallashi ham 
shundan. 
Ezgulik
‒ insonga eng kuchli ma’naviy lazzat bag‘ishlaydigan, uni ijtimoiy 
shaxsga aylantirib, haqiqiy baxtga olib boruvchi fazilat; shaxsni komillikka, 
jamiyatni esa yuksak taraqqiyotga yetkazuvchi oliy qadriyat. U insonning axloqiy 
faoliyati tufayli muayyanlashadi, yuzaga chiqadi. Uni sinfiylik yoxud partiyaviylik 
qobig‘iga o‘rash mumkin emas. Chunonchi, «sinfiy dushman»ni, ya’ni biror-bir 
shaxsni yoki guruhni faqat boshqa sinfga mansub bo‘lgani uchun jisman yo‘qotish, 
qanchalik bo‘yab-bejalmasin, ezgulik bo‘lolmaydi. U tom ma’nodagi yovuzlikdir. 
Totalitar tuzumlar mafkurasida ezgulikni bunday talqin etishning noilmiyligi, 
soxtaligi hozirgi kunda hammaga ayon. 
Ezgulik va uning ziddi yovuzlik odatiy, kundalik hayot mezonlari bilan 
o‘lchanmaydi, ular ham muhabbat singari qamrovli va ijtimoiylik xususiyatiga ega. 
Ezgulikning axloqiy ideal bilan bog‘liqligi shundan. Shu tufayli u amaliyotda 
qahramonlik, vatanparvarlik, insonparvarlik, jasurlik singari tamoyillarni o‘z 
ichiga oladi. 

---

48 
Shuni ham aytish kerakki, 
muhabbat
va 
nafrat
juftligi tushunchasida nafrat 
muhabbatni inkor etmay, aksincha, uning barqarorligidan dalolat bersa, ezgulik va 
yovuzlik juftligida har ikki tushuncha bir-birini tamomila inkor etadi. Nafaqat 
inkor etadi, balki ular orasida hayot-mamot kurashi ketadi va bu kurash abadiy 
kurash sifatida, olamni harakatga keltiruvchi kuch tarzida namoyon bo‘ladi. 
Ezgulik va yovuzlikning yana bir o‘ziga xos tomoni shundaki, bu juft 
tushuncha inson faoliyatini baholash xususiyatiga ega. Uni odam bolasining 
ulug‘ligi va tubanligini o‘lchaydigan muqaddas tarozuga o‘xshatish mumkin. 
Insonning komilligi, jamiyatning takomilga erishgan-erishmaganligi shu mezon 
bilan o‘lchanadi. Chunonchi, Lenin, Stalin, Hitler, Pol Potlarni yovuz insonlar, 
sobiq Sho‘rolar Ittifoqini esa jamiyat sifatida “Yovuzlik saltanati” deb baholanishi 
buning yorqin misolidir.