Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

Reklamaviy targ‘ibot funksiyasi
ijtimoiy xizmat ko‘rsatish turlari, sifatini 
reklamasini amalga oshirish, insonni guruh va jamoalarda munosib o‘rin 
egallashini ta’minlashni o‘zida mujassamlashtirgan g‘oyalarni targ‘ib etishdan 
iborat. Buning uchun ijtimoiy muammolarni vujudga kelish sababi, ularni 
klasssifikatsiyasini amalga oshirishni amalga oshirish talab etiladi; 
Ijtimoiy-madaniy funksiya
ijtimoiy ishning amal qilishiga yuqori darajada 
insonparvarlik mazmun kasb etishini ta’minlash, turli vaziyatlarda amaliy yordam 
olishni individual va guruhiy tarzda amalga oshirib, jamiyatda mavjud ijtimoiy 
qadriyatlarni saqlanishi va amal qilishini ta’minlash, ijtimoiy yordam olish va 
yordam ko‘rsatish madaniyatini shakllantirishdan iborat. Bu o‘z navbatida 
bayramlar, marosimlarni tashkil etish va boshqarishni talab etadi; 
Tashkiliy funksiya
tashkilot va muassasalarda ijtimoiy xizmat ko‘rsatishni 
tashkil etishga ko‘mak berish, yashash joylarida aholini ijtimoiy ahamiyati yuqori 
bo‘lgan ishlarga jalb etish, ijtimoiy va maishiy jihatdan yordamga ehtiyojmand 
bo‘lgan alohida inson va guruhlarga, himoyaga ehtiyojmandlarga turli 
ko‘rinishdagi ijtimoiy yordam ko‘rsatishdan iborat. 
Mazkur funksiyalarni bajarish ijtimoiy ish xodimining zimmasida bo‘lib, bu 
o‘z navbatida ularni nafaqat kasbiy bilimlarga, balki maishiy bilimlarga ega 
bo‘lishini taqozo etadi. Chunki kasbiy bilim “Ijtimoiy ish mutaxassisi – Ijtimoiy 
yordam olishga ehtiyojmand inson (guruh) – Namoyon bo‘lgan muammo (nuqson) 
– Amaliy yordam ko‘rsatish” kabi munosabatlarni vujudga kelishini ta’minlasa, 
maishiy bilimlar esa, “Ijtimoiy muhit –Ijtimoiy ish mutaxassisi – Ijtimoiy yordam 
olishga ehtiyojmand inson (guruh) – Mikromuhit – Amaliy yordam ko‘rsatish – 
Maishiy hayot – Muammo (nuqson) – Maqsadga ega bo‘lish (shakllantirish)” kabi 
munosabatlar majmuasida amal qiladi. Ijtimoiy ishni keltirilgan ikki xil 
strukturaviy klassifikatsiyasidan ko‘rinib turibdiki, uning funksiyalari, tuzulishi va 
darajalarini belgilab berish uchun xizmat qiladi. Shu sababli, ijtimoiy ish 
professiogrammasini ilmiy ta’limotlar (masalan, “Ijtimoiy-faoliyatli yondashuv”; 

---

362 
“Madaniy-sivilizat-siyaviy yondashuv”; “Individual-shaxsiy yondashuv”
425
) 
asosida yaratib, kasbiy ta’lim tizimini takomillashtirish maqsadida ijtimoiy ish 
xodimini nazariy modelinini tayyorlashni taqozo etadi. 
Murakkab bo‘lsada, ijtimoiy ishni tashkil etishda ijtimomiy–madaniy, 
kasbiy, diniy, milliy, yosh va jinsiy manfaatlar hamda ehtiyojlar inobatga olinishi 
lozim bo‘ladi. Negaki, Sharq va G‘arb quyidagi jihatlari bilan ajralib turadi: G‘arb 
– antropotsentrik mintaqa. Bunday turdagi jamiyat dunyosining markazida tabiat 
va jamiyatni o‘ziga bo‘ysundirgan, dunyo hukmdori bo‘lgan Inson turadi. Sharq – 
teotsentrik mintaqa bo‘lib, dunyoni qurilishida bu mintaqada – inson, 
bo‘ysunadigan transsendent erk turadi. O‘z navbatida ushbu erkni anglash va uning 
tamoyillari asosida harakatlanish insonning vazifasi ekanligini ko‘rsatadi. Jamiyat 
va shaxsning qadriyatlarining yo‘nalishi bo‘yicha esa, G‘arb moddiy qadriyatlarga 
yo‘naltirilgan bo‘lib, o‘z navbatida jamiyat ham “iste’molchi jannati” sifatida 
tushuniladigan umumiy farovonlikka intiladi. Sharqda esa, eng avvalo, ma’naviy 
qadriyatlar ustuvor turib, jamiyat esa ma’naviy-diniy tamoyillar asosida 
rivojlanishga asoslangan. Bunday rivojlanishning maqsadi nafaqat moddiy 
farovonlik, balki uyg‘unlik va hamohanglikdir
426
. Va yana jinsiy xususiyatni 
inobatga olinishi ijtimoiy yordam ko‘rsatishda ehtiyojmand va mutaxassis 
orasidagi munosabatlarni yo‘lga qo‘yishda amaliy ahamiyat kasb etib, bu o‘z 
navbatida ijtimoiy munosabatlarda, ya’ni yordam oluvchi va yordam ko‘rsatuvchi 
orasidagi masofa chegarasini belgilab olish uchun xizmat qiladi. Shu sababli Karen 
Xornini xotin-qizlarni psixologik xususiyatlarini sharhlangan “model”ini 
keltirishni maqsadga muvofiq deb bilamiz. Ijtimoiy hayotda ular quyidagilar bilan 
xarakterlanadi: 
• hissiyotchanlik, ta’sirchanlik, xatti-harakatlarining ko‘proq yurak amriga 
bo‘ysunib amalga oshirishi bilan; 
• xulqida sezgi(instinkt)ning ustuvorlik qilishi bilan; 
• atrofdagilar haqida intuitiv tarzda xulosalar chiqarishlari bilan; 
• ko‘proq ochiq xarakterga ega ekanligi bilan va b.
427
Bu holat o‘z navbatida ijtimoiy ish mutaxassisini tayyorlashda yosh, jins, 
mintaqaviy va madaniy, diniy kabi xususiyatlarga oid kasbiy ta’lim doirasida bilim 
berishni taqozo etadi. Chunki bu xususiyatlar amaliy yordam ko‘rsatish davomida 
qanchalik inobatga olinsa, ijtimoiy yordam ko‘rsatishning maqsadi uning 
darajalariga qarab shunchalik aniq shaklantiriladiki, mazkur alohida insonda yoki 
guruhda ifodalangan ijtimoiy muammoni yaxlit tarzda idrok etish uchun xizmat 
qiladi.