Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

 
 
 
418
 https://www.gazeta.uz/uz/2020/08/17/social-support/ 
419
 https://www.gazeta.uz/uz/2020/08/17/social-support/ 

---

359 
3. Turli yosh, moddiy maqom, madaniyat, jinsdagi va boshqalar bilan 
ishlashda axloqiy qadriyat va prinsiplar 
Har bir kasb o‘zining rivojlanish tarixiga ega bo‘lib, jamiyatda ifodalangan 
muammoni yechimini topishi natijasida yuzaga kelb, insonni umumiy va xususiy 
tayyorgarliklari hamda aniq harakatlarni amalga oshirish uchun o‘zlashtirgan bilim 
va orttirilgan tajribalarining natijasida egallagan amaliy ko‘nikmalarining 
yig‘indisi hisoblanadi. Bu jarayonda bajariladigan har bir harakat o‘z mazmuniga 
ega bo‘lib, ijtimoiy muammoni bartaraf etishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Masalan, 
ijtimoiy munosabatlar tizimida turli xil nizoli vaziyatlar, inqirozlar, hissiy 
muammolar, spirtli ichimliklarga ruju qo‘yganlar, giyohvandlar, zo‘ravonlik 
natijasidan majruhlanganlar, doimiy ish joyini yo‘qotganlar, nogironlar, uy-joysiz 
qolganlar va hakozolarga amaliy yordam berish uchun ijtimoiy xizmat ko‘rsatish 
mutaxassislari shug‘ullanadi. Ijtimoiy ixizmat ko‘rsatishning tizimlashuvi, inson 
va jamiyat hatida tutgan o‘rni haqida fikr yuritishdan oldin ijtimoiy ish tushunchasi 
haqida tuxtalib o‘tish lozim. Bu tushunchani vujudga kelishiga oid turlicha 
yondashuvlar mavjud bo‘lib
420
, S.Teterskiy “Ijtimoiy ishga kirish” (“Введение в 
социальную работу”) nomli qo‘llanmasida Gretsiyada ijtimoiy ish “filantropiya” 
(yunon tilidan “insoniyatga nisbatan muhabbatni ifodalash”), Rimda esa “xalq 
an’anasi” deb yuritilganligini ko‘rsatib o‘tgan
421
. Bu mavzuga bag‘ishlangan 
manbalar ko‘p, masalani, aniqrog‘i, tushunchaning genezisini belgilab olish uchun 
manbaning yaratilgan makoniga, maqsadiga va muddatiga qarab yondashish 
maqsadga muvofiqdir. 
Ijtimoiy ishni avtonom tarzda vujudga kelishi va rivojlanishiga aholining 
joylashishi, uy qurilishi va jihozlash hamda milliy kiyim-kechak tikish va kiyish 
tarzi, pazandachilik va mehmonnavozlik an’analari hamda oilaviy va maishiy 
turmush tarzi kabi omillar qatori iqtisodiy – ijtimoiy jarayonlarning kechishi 
alohida ta’sir ko‘rsatgan. Masalan, “Avesto” davrida ham ijtimoiy ehtiyoj va 
manfaatlar inobatga olingan holda maishiy turmush tarzi tashkil etilgan, ya’ni 
uning shartlari, talablari mavjud bo‘lgan. Sug‘d viloyatining Mug‘ tog‘idan 
topilgan tarixiy yozma hujjatlarda ham bu masala alohida aks ettirilgan bo‘lib, 
yozilishicha erkaklar oila qurishda barcha mas’uliyat va javobgarlikni bo‘yinlariga 
olishlari bilan birga, ayollar bilan shartnoma tuzib, ularning haq-huquqlarini 
ta’minlash uchun (ajrashishda tavon to‘lash) kafolat berganliklarini keltirish 
mumkin
422
. 
Bugungi kunga kelib jamiyatda ijtimoiy ish mutaxassislariga talab ortib 
bormoqda va garchi G‘arb mamlakatlarining bu yo‘nalishda qo‘lga kiritgan ijobiy 
yutuqlarini aynan qabul qilib bo‘lmasada, ammo uni funksionalligini o‘rganish 
amaliy ahamiyat kasb etishi mumkin. Aniqrog‘i, mutaxassislarni tayyorlash 
tizimini takomillashtirish uchun amaliy mazmunga ega) S.Teterskiy
423
o‘zining 
asarida V.Bocharova tomonidan tavsiya etilgan ijtimoiy pedagogning funksional 
modelini asos sifatida qabul qilib, uni oltita funksiyasini keltirgan. Tadqiqot 
420
 История социальной работы. - М., 2002. 
421
 Тетерский С. В. Введение в социальную работу. - М., 2003. 
422
 «Авесто»: аёл ва оила масаласи // Ж. Ўзбекистон иқтисодий ахборотномаси. 1999, 8-сон. – Б. 58-60. 
423
 Тетерский С. В. Введение ва социальную работу. - М., 2003. 

---

360 
maqsadidan kelib chiqqan holda ijtimoiy ishni funksional-strukturaviy tahlilining 
natijasi sifatida muhimlari qatorida quyidagi funksiyalari mavjudligini keltirish 
mumkin: