Samarqand davlat universiteti isoqjon negmatov ijtimoiy ishning etik

patriarxal oila 
vujudga keldi (erkaklar 
ustunliligi). Endi bir erkak oila boshlig‘i bo‘lib, u xotinlari, farzandlari va qullari 
bilan bir oila bo‘lib yashardilar. Bunday oilalar ko‘p xotinlilik, ya’ni – 
poliginiya
asosida tashkil bo‘lgan – poligamiya oila shakli bilan 
monogam
(bir nikohli) 
o‘rtasidagi oraliq oilalarni tashkil etganlar. 
Quldorlik davridan feodalizmga o‘tish, hamda feodal ishlab chiqarish 
munosabatlarining rivojlanishi oilaning monogam, ya’ni yakka nikohlilik 
ko‘rinishining paydo bo‘lishi asos bo‘lgan. Ushbu davrda xo‘jalik yuritishda ota-
ona farzandlari, nevara-chevaralari bilan ishtirok etishgan. Kapitalistik ishlab 
chiqarish sharoitida esa yirik-yirik sanoat korxonalarining paydo bo‘lish natijasida 
mayda dehqon xo‘jaliklar, mayda hunarmand oilalar inqirozga uchradi. 
Bolalarning mehnatidan foydalanish, ularga ishchi kuchi sifatidagi talab asta-sekin 
kamayib boradi. Ko‘p bo‘g‘inli katta oila bo‘lib yashash hollari yo‘qola boshladi. 
Va oilaning yangi tuzilishi er-xotin va bolalardan iborat bo‘lgan
nuklear oila 
va 
kabilar. Oilaning bugungi shaklida oila a’zolari bir-birlari bilan umumiy turmush, 
iqtisodiy-mulkiy, ma’naviy, huquqiy, psixologik munosabatlar o‘zaro javobgarlik 
his tuyg‘ulari bilan bog‘lanib turadilar. Oilada har bir oila a’zosining o‘z ijtimoiy 
o‘rni bor. Oila asosini er-xotin tashkil etadi, lekin oilada er-xotin, ularning 
farzandlari, ota-onalari, opa-singillari, aka-ukalari va boshqa qarindoshlari 
yashashi mumkin. Oila tashkil topishiga, unda yashayotgan oila a’zolarining 
ijtimoiy o‘ringa qarindosh-urug‘lik munosabatlariga, miqdoriga qarab, bir nechta 
turlarga bo‘linadi. Nikoh birligiga ko‘ra oilalar ikki turga bo‘linadi: 
poligam va 
monogam.
Oilaning eng ko‘p tarqalgan turi nuklear oila bo‘lib, unda er-xotin turmush 
qurmagan farzandlari bilan yashaydi. Agarda bironta farzandi turmush qurib, shu 
oilada yashasa, bunday oilalar 
murakkab oila 
hisoblanadi. Murakkab oilada ikki 

---

406 
va undan ortiq oila yashaydi. Agar oilada er-xotin hayot bo‘lsa va birga yashasa, 
bunday oila –