Samarqand davlat universiteti I. X. Nasimov, I. Patterson, K. M. Ibodov hozirgi zamon raqobat

majburiy tarzda bo’lib yuborish 
raqobat muhitini yaratishda eng 
muhim usullardan biri hisoblanadi. Bunda bo‘lib yuborilayotgan tarkibiy 
bo‘linmalar tashkiliy va xududiy jihatdan ajralib chiqishi mumkin bo‘lishi, uning 
tarkibiy bo‘linmalari o‘rtasida texnologik jihatdan o‘zaro o‘zviy bog‘liqlik 
bo‘lmasligi, bo‘lib yuborish natijasida tarkibiy bo‘linmalar muayyan tovar 
bozorida mustaqil ishlash imkoniyatiga ega bo‘lishlari kerak. 
Shuningdek, respublikamizda 
xo’jalik yurituvchi subyektlarining raqobatni 
cheklaydigan bitimlari (kelishib qilingan harakatlari) ustidan davlat nazorati 
ham olib boriladi. Bunda muayyan tovar bozorida 35 va undan ortiq foiz ulushga 
ega bo‘lgan, o‘zaro raqobatlashayotgan yoki raqobatlashishi mumkin bo‘lgan 
xo‘jalik yurituvchi subyektlarning raqobatni cheklab qo‘ygan yoki cheklab qo‘yish 
mumkin bo‘lgan bitimlari (kelishib qilingan harakatlari) xaqiqiy emas deb topiladi 
va bekor qilinadi. Bunday harakatlarga quyidagilar kiradi: 
–
qat‘iy narxlar, tariflar, chegirmalar, ustamalar, qo‘shimcha to‘lovlar yoki 
ortiqcha narxlar belgilash yoki ularni saqlab turish; 
–
erkin bozor narxlari qaror topishiga to‘sqinlik qilib, ularni sun‘iy ravishda 
o‘stirish yoki pasaytirish; 
–
ishlab chiqarish, mahsulot sotish bozorlari va kapital qo‘yilmalar ustidan 
nazorat o‘rnatish; 
–
taklif hajmini sun‘iy ravishda o‘zgartirish maqsadida ishlab chiqarish 
hajmlarini kelishib olish; 
–
auksionlar, birjalar va boshqa kimoshdi savdolarida narxlarni oshirish, 
pasaytirish yoki saqlab turishga hamda narx sohasida kamsitishlar belgilash; 
–
bozorni xudud bo‘yicha, sotuv yoki harid hajmi, tovarlar xillari bo‘yicha, 
sotuvchilar va haridorlar, buyurtmachilar doirasi bo‘yicha bo‘lib olishga; 
–
muayyan tovarlarning sotuvchilari, haridorlari yoki boshqa xo‘jalik 
yurituvchi subyektlarning bozorga kirishini cheklab qo‘yish yoki ularnibozordan 
chetlatishga qaratilgan bitimlari (kelishib qilingan harakatlar) taqiqlanadi. 
Amaliyotda keng tarqalgan usullardan yana biri