182
Aktinomisetlar potogen mikroorganizmlarni o‗ldiruvchi antibiotik
moddalar sintezlaydi. Tibiyoda keng qo‗laniladigan antibiotklar dastlab
tuproq aktinomisetlaridan ajratib olingan.Hozirgi kunda tibiyotda o‗nlab
antibiotiklar
ishlatiladi,
lekin aktinomisetlar
yuzlab
anibiotiklar
sintezlaydi ularning ko‗pchiligi toksin xusisiyatiga ega bo‗lib tuproq
mikroblarni o‗ldiradi, inson organnizimini zaharlaydi,
shuning uchun
ularning barchasi ham tibbiyotda ishlatilmaydi.
Saprotrof bakteriyalar va zamburug‗larning ko‗pchiligi zaharli toksin
moddalar hosil qiladi, ular hosil qilgan mahsulot o‗simlikning o‗sishini
va rivojlanishiga kuchli ta‘sir ko‗ratadi, ba‘zan ularni nobud
qiladi.Qishloq xo‗jaligi ekinlari mahsulot sifati pasaytirib is‘temolga
yaroqsiz holatga keltiradi.
2.
Organik moddalar, asosan pestisidlarning
zaharli toksin va
mutagenlar hosil qilib transformasiyalanishi.Tuproqqa tushgan organik
birikmalar mikrorganizlar tomonidan aromatik birikmalari buziladi,
yangilanadi, molekulalariga qo‗shimcha funksional gruppalar kiritiladi
yoki ajiratiladi va shu kabi o‗nlab, yuzlab marta o‗zgarishlaga
uchiraydi.Bular
qatoriga
oksidlanish
va
qaytarilish
reaksiyalar,
dekorboksillanish,
dez
aminlanish,
glikozidlarning
hosil
bo‗lishi,
gidrolizlanish, metillanish, aminlanish, asetillanish, amidlanishlarni
kiritish lozim. Bunday transfarmasiyalanish jarayonida moddaning
boshlang‗ich davrida ko‗zda tutilmagan
zararli toksin va mutagen
moddalar hosil bo‗lishi mumkin. Ushbularni hisobga olgan holda hozirgi
vaqtda qishloq xo‗jaligida tuproq mikroorganizimlar tomonidan bir-ikki
oyda to‗liq mineralizasiyaga uchiravchi pestisidlarni ishlatish bo‗yicha
ilmiy tavsiyalar berilgan.
3.
Avtotrof va getyerotrof nitrifikasiya jarayonida tuproq va
o‗simliklarda
ortiqcha
nitratlar
to‗planib
qishloq
xo‗jaligi
mahsulotlarining sifati pasayadi va tez yaroqsiz holga keladi. Meva va
sabzovotlarda to‗plangan ortiqcha nitrat inson sog‗ligiga ta‘sir ko‗rsatadi.
4.
Denitrifikasiya-tuproq mikroorganizimlari
tomonidan azotning
o‗simliklar o‗zlatiraolmadigan azot oksilari va molekulyar azotga
aylantirilishi. Denitrifikasiya
183
va nitrifikasiya jarayonlarida ma‘lum miqdorda o‗simlik va inson
hayotiga zararli ta‘sir qiluvchi azot oksidlari hosil bo‗ladi.
5.
Tuproq mikroorganizimlari o‗simlik va
inson organizimiga zaharli
zararli ta‘sir qiluvchi moy kislota, aseton, etilen oksidi, mono va
dimetilsimob kabi uchuvchan organik moddalar hosil qiladi.
6.
Tuproq mikroorganizilari va o‗simliklar o‗rtasidagi
ozuqaga
bo‗ladigan raqobat tufayli ham hosildorlik birnecha baravaga kamayishi
mumkin.
Yuqorida biz ta‘riflagan hodisalar buzilgan ekosistemalarda aniq
namayon bo‗ladi. Tabiiy klimaksli biogeosenozda kuzatilmaydi yoki
minumimda kechadi.
Do'stlaringiz bilan baham: