Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov

Simob tutuvshi birikmalar
.Gronazan va merkuran bu preparatlar 
quruk usul bilan urug‗arni dorilashda ishlatib kelingan. Xozirgi paytda har 
xil usul bilan uruglar dorilar bilan 
ivitilgandan keyin TMTD, TXFM 
preparatlari ishlatilmokda.Simob tutuvch birikmalar yuqori toksikologik 
xususiyatga ega, tashqi muhitda o‗ta turgun, ayniqsa ovqat maxsulotlarida 
uzoq saqlanadi. Simob tutuvchi birikmalarning tasir etuvchi moddasi 
etilmerkaptoxlorit bo‗lib 2,5 % ga cha preparatlarda mavjud bo‗ladi. 
Peritroit guruxiga kiruvi birikmalar, hozirgi zamon talablariga javob 
beradigan yuqori tasir xususiyatiga ega bo‗lgan moddalardir.Peritroitlar 
asosan tabiatdan sintez qilib olingan moddalardir. Bu preparatlar, yapon 
olimlari tamonidan sintez qilingan.Bu gruppani hozirgi payitda sulisidin, 
ambush, simbush, sulin-alfa, danitol va hakoza preparatlari malum.Tashqi 
muhitda tez parchalanib ketadi. Dozasi 0,2-0,6 l-ga (1 ga 200-600grgacha) 
Pestisidlardan zaxarlanish: 
Dunyo buyicha xar yili 500 mingdan 
ortik o‗tkir zaxarlanish hollari qayd qilingan. Bu zaxarlanish 90% ovqat 
maxsulotidandir.Uzbekistonda o‗rtacha har yil 30-100 gacha o‗tkir 
zaxarlanish qayd qilinadi. Sanitariya gigiena va kasb kasalliklari ilmiy 
tadqiqot institutida 471 surinkali 

---

177 
kasallik disparnser ro‗yxatiga olingan.Yapon tadqiqotchisi Masisima 
bergan malumotiga asosan jamiki o‗tkir zaxarlanishni 42,7% ximoya 
vositaliri yomonligi, 9,1% e‘tiborsizlik, 3% ish sharoiti yomonligi, 2,7% 
taminotni yomonligi, 4,7%suv yuqligi natijasida kelib chiqanligi qayd 
qilinadi. Prof. Polochenko V.N bergan malumotlariga asosan sobiq SSSR 
da o‗tkir zaxarlanishni sabablari 86% o‗ta kuchli tasir etuvchi 
pestisidlardan (1 gr), 6% kuchli tasir etuvchi guruxlardan (2gr), 2% 
o‗rtacha tasir etuvchi (3gr), 6% kam tasir etuvchi pestisidlar (4gr). O‗tkir 
zaxarlanish Evropada nisbatan kam –10%, Osiyoda 44,3%, Amyerikada 
42,6%, Afrikada 2,8%, Avstiriyada 0,3% ni tashqil qiladi. Jamiki 
zaxarlanishni 73,4%- FOB, 12,6%-XOB, 10%boshqa gruppaga kiruvchi 
birikmalar (karbomatlar, simob tutuvchi va x.k)ga mansub.