Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti

3.4–rasm. Taglik ustida vakuumda termik bugʻlatish usulida olingan yupqa 

magnit pardasida kontaklarning joylashuvi 

---

59 

 

 

bu yerda U

h

 – Xoll EYuKi, U

i

 – esa qoʻshimcha effektlar EYuKi. 

Bunday  qoʻshimcha  effektlarning  asosiy  manbalaridan  biri  Xoll 

kontaktlarining asimmetriyasi bilan bogʻliq boʻlib u bir-biriga nisbatdan qandaydir 

masofaga  siljib  qolgan  kontaktlar  orasida  tok  oʻtganda  U

Σ

  kuchlanish  tushishi 

tufayli  yuzaga  keladi.  Shuning  uchun  3  va  4  kontaklarni  maksimal  darajada 

simmetrik joylashtirish oʻta muhimdir. Qoʻshimcha effektlar tomonidan katta hissa 

qoʻshadigani,  3  va  4  kontaklar  orasida  koʻndalang  yoʻnalishda  «namuna-sim» 

oʻtkazuvchi  kontaklar  orqali  Xoll  zanjirida  temperaturalar  farqi  tufayli  yuzaga 

keladigan U

T

 termo EYuK  boʻlib hisoblanadi. 

Agar  U

Σ

  ni  ikki  E

x

  va  B

z

  yoʻnalishlar  boʻyicha  oʻrtachalashtirilsa  barcha 

qoʻshimcha  effektlarning  EYuKsi  ta’sirini  yoʻqotish  mumkin.  Bunday  yoʻl  bilan 

yoʻqotib boʻlinmaydiganlari esa Xoll EYuKsining bir necha foizini tashkil qilishi 

oʻtkinchi  metallar  va  qotishmalarda  oʻtkazilgan  maxsus  tadqiqotlar  natijasida 

aniqlangan.  Bulardan  yuqorida  qarab  chiqilgan  barcha  faktlarni  hisobga  oluvchi 

quyidagi formula kelib chiqadi: 

 

bu yerda «+» va «−» ishoralari tok hamda magnit maydoni yoʻnalishlarini 

koʻrsatadi. Xoll solishtirma qarshiligi quyidagi formula bilan hisoblanadi: 

 

bu  yerda  d  –  namuna  qalinligi,  I

x

  –  namuna  orqali  oqib  oʻtayotgan  tok 

kuchi kattaligi. 

 

 

 

 

---

60