Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika va magnetizm kafedrasi

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR
1. Solishtirma issiqlik sig’imi va issiqlik miqdori tushunchalarini ta’riflang. Ularni hisoblash formulalarini yozing.
2. Issiqlik balans tenglamasini yozing va uni tushuntiring.
3. Jismning solishtirma erish issiqligi deb nimaga aytiladi?
4. Jism qattiq holatdan suyuq holatga o’tayotganda uning temperaturasi qanday o’zgaradi?


LABORATORIYA ISHI № 3


QIYA TEKISLIKNING FOYDALI ISH KOEFFITSIYENTINI ANIQLASH.
Ishning maqsadi:Qiya tekislik vositasida oddiy mexanizmlarning FIKni tajribada aniqlashni o’rganish
Kerakli asbob va jihozlar:tribometr, yog’och brusok, qo’zg’almas blok, chizg’ich, yuklar, tarozi, sekundomer.
NAZARIY QISM
Harqanday turdagi mexanizmlar bajargan ishi to’laligicha foydali bo’lmaydi. Har bir mexanizmning qanchalik samarador ishlashini tavsiflash uchun FIK tushunchasi kiritiladi. Mexanizmning FIKi deb, A_ffoydali ishning bajarilgan A_u umumiy ishga bo’lgan nisbatiga aytiladi.
(1)
FIK – bu umumiy ishning qancha qismi foydali ishga aylanganligini ko’rsatuvchi koeffitsiyent.
Bu ishda qiya tekislik qurilmasining FIKini aniqlaymiz.

10.1-rasm.

Bu holda jismni harakatlantiruvchi T kuch kattalik jihatidan P og’irlik kuchining P_x tashkil etuvchisi va f ishqalanish kuchlari yig’indisiga teng bo’ladi:

₍₂₎
Bu shart bajarilganda jism tekis harakatlanadi. Bu holda jismni qiya tekislikning pastki uchidan yuqori uchigacha sirpantirib olib chiaqishda bajarilgan to’liq ishni quyidagicha yozish mumkin:
₍₃₎
Bu yerda L – qiya tekislik uzunligi. Bu ishning ishqalanish kuchini yengishga sarflangan qismi befoydadir. Jismni qiya tekislikning H balandligiga teng balandlikka ko’tarishda bajarilgan ishi foydali hisoblanadi:
₍₄₎
Jismni harakatlantiruvchi kuch palladagi yuk og’irligiga teng:
_{(5)
Demak, (1), (3) va (4) formulalardan quyidagini olamiz:
(6)}
Bu formula yordamida FIK ni hisoblab topishimiz mumkin.