Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika va magnetizm kafedrasi

Fizika darsida namoyish tajribasini o’tkazish uslubiyati

Tajriba fizika fanining ilmiy izlanish usuli hisoblanadi. Fizika qonunlarining aksariyati tajriba yo’li bilan ochilgan. Fizika darsida tajribalar qo’yish va uni kuzatish o’quvchilarni fanga qiziqishini oshiradi, ularni amaliy ishlarga layoqatini shakllantirishga xizmat qiladi. Namoyish tajribasini mazmuni o’quv materialining mazmuniga mos kelishi zarur va undan ko’zga tutiladigan maqad o’quvchilarga ayon bo’lishi kerak. Namoyish tajribasi ishonarli va ilmiy jihatdan asoslanishi lozim va barcha o’quvchilarga yaqqol ko’rinishi kerak va o’qituvchi tomonidan izohlanishi lozim. Shunda o’quvchilarning ham ko’rish va eshitish qobiliyati ishga tushadi va tajribaning samaradorligi oshadi. Tajriba o’tkazilishidan avval tajriba maqsadi va kuzatiladigan hodisa o’qituvchi tomonidan izohlanishi lozim. O’quv tajribasi maxsus asbob va uskunalar yordamida amalga oshirilib ta’lim jarayonida bilim manbai va ta’limning ko’rgazmalilik prinsipini amalga oshiradi. Umumta’lim maktablarining o’quv jarayonida tajribaning quyidagi usullari mavjud.

1) Namoyish tajribasi. Namoyish tajribalari ro’yxati o’quv rejalarida qayd etilgan bo’ladi. Masalan: Galilley, Kavendish, Shtern, Kulon, Ersted, Faradey, tajribalari va h.k.
Tajriba o’tkazish orqali politexnik ta’lim ham amalga oshirilib boradi.
Demonstrasiya o’tkazish uslubiyati.
Demonstrasiya fizik hodisalar va ular orasidagi bog’lanishni namoyish etish uchun o’qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. Demonstrasiya o’quvchilarning aktivligini oshiradi, va fizik hodisalar to’g’risida mukammal bilim olishlariga erishiladi. Demonstrasiyani muvaffaqiyatli chiqishi ko’pincha o’qituvchiga bog’liq, shuningdek:

1. 
   O’quvchilar demonstrasiya uchun tayyor bo’lishi kerak, ya’ni demonstrasiyadan, kuzatiladigan natija o’quvchilarga aniq bo’lishi kerak. Agar demonstrasiya murakkab bo’lsa, uni qismlarga bo’lib o’tkazish maqsadga muvofiqdir.
   

Masalan: Zanjirning bir qismi uchun Om qonuninin namoyish etish lozim
bo’lsa, uni qismlarga bo’lib amalga oshirish maqsadga muvofiq
bo’ladi.
V
R ga 2) ga

1) Qarshilik R doimiy qoldirilib,kuchlanish o’zgartirilib boriladi.
^{- +} R=const
k A
V