Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika kafedrasi

Eslatma: Xar bir o’lchanayotgan namuna uchun I_S ning qiymati o’qituvchi tomonidan beriladi. To’yinishdan keyingi ning qiymatini deb olsak
(9)
ya’ni to’yinishdagi keyingi ni o’zgarishidagi burchak tangensi R₀ ni qiymatini beradi.



1-2-Seminar: Ferromagnitlarda termoelektrik va termomagnit effektlar. Temoelektr yurituvchi kuch va nernest-Ettingsgauzen effekti.
Termoelektrik hodisalar.
Termoelektrik hodisalarga quyidagi uchta: Zeyebek, Pelte va Tomson effektlari kiradi.
Zeyebek hodisasi. Zeyebek hodisasi deb ikkita turli qattiq jismlardan tarkib topgan zanjirda qattiq jismlar birikkan uchlarda temperaturalar farqi mavjud bo’lganida termo EYuK paydo bo’lishiga aytiladi.
Pelte hodisasi. Pelte hodisasi deb ikki material birikkan joyining ulardan doimiy elektr toki o’tgandagi qizishi yoki sovushiga aytiladi. Bu effekt Joul issiqligi ajralishiga bog’liq emas, ya’ni u boshqa tabiatga ega.
Tomson hodisasi. Tomson hodisasi deb temperaturalar gradiyenti hosil qilingan bir jinsli yarimo’tkazgichdan doimiy tok oqib o’tganida Joul issiqligiga qo’shimcha issiqlik ajralishi yoki yutilishiga aytiladi.
Zeyebek, Pelte va Tomson hodisalari (yoki effektlari) odatda metallarda kuzatiladi. Ammo ular magnityarimo’tkazgichlarda kuchliroq namoyon bo’ladi. Masalan magnityarimo’tkazgichlarda bu effektlar kattaligi metallardagiga qaraganda bir necha darajada katta bo’ladi. Shu sababli magnityarimo’tkazgichlardagi Zeyebek va Pelte hodisalari keng amaliy qo’llanilishlar topmoqda. Xususan katta termo EYuKga ega bo’lgan magnityarimo’tkazgichli juftlarni elektr ta’minlash manbasi sifatida ishlatilishi mumkin. Pelte effektidan esa sovutgichlarda foydalanish mumkin.
Tomson hodisasi esa asosan nazariy jihatdan qiziqish uyg’otadi. Temperatura gradiyenti konsentrasiya gradiyentini va unga mos diffuzion tokni hosil qiladi va natijada yarimo’tkazgich bo’ylab hajmiy zaryadlar yuzaga keladi. Agar hajmiy zaryadlar maydoni tashqi maydonga qarshi yo’nalgan bo’lsa u holda tashqi maydon ichki maydonga qarshi ish bajaradi va natijada qo’shimcha issiqlik ajraladi. Ikkala maydon yo’nalishlari mos kelgan holda ichki maydon zaryad tashuvchilar dreyfini hosil qilish uchun kerak bo’lgan ishning bir qismini bajaradi va bu ish oxir oqibat yarimo’tkazgich issiqlik energiyasi hisobiga amalga oshiriladi va natijada yarimo’tkazgich sovuydi.