Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika kafedrasi

Statistik magnit qarshilik. B magnit maydoni o’qi bo’ylab yonalganligi ko’p hollarda muhim rol o’ynaydi. (Bunday holda xy tekisligiga perpendikultar bo’ladi).
Bunday holda elektronlar uchun harakat tenglamasi quyidagi ko’rinishni oladi.


_x =
_y = (1)
_z =
SI sistemasida shu formuladagi c ni 1 ga almashtirib hosil qilamiz.
Stasionar hollarda vaqt bo’yicha hosila nolga teng bo’lib (1) formula o’rniga quyidagilarni hosil qilamiz.
;
(2)

Bu tenglamalar sistemasini echib va ga nisbatan topamiz.
, . (3)
Elektronlar uchun tok zichligi munosabat bilan yoziladi. Elektr toki zichligi vektori komponentalari uchun quyidagiga ega bo’lamiz.

(4)

bunda .
Tok zichligi komponenti Z o’qida qiymatga ega emas. Agarda magnit maydoni Z o’qi bo’ylab yo’nalgan bo’lsa albatta.
Tok zichligini matrisa shaklida quyidagicha yoziladi:


(5)

(5) dan ko’rinadiki, diagonaldagi elementlar o’tkazuvchanlik tenzorini bildiradi, va lar esa magnit qarshiligi effektini xarakterlaydi, magnit maydoni B ning kamayishi bilan ( yoki ) monoton kamayadi. Nodiogonal elementlar va lar B magnit maydon ortishi bilan oldin o’sadi, so’ngra esa keskin kamayadi. Eksprimental elektr qarshilikni magnit maydonida aniqlash uchun tajibaning geometrik tomonlarini tanlab olish kerak.

Ferromagnitlarda normal va anomal Xoll effektlari kuzatish: Parallelopiped shaklidagi ferromagnit namunadan tok o’tkazib uni ko’ndalang magnit maydoniga joylashtirsak, tokning va magnit maydonining yo’nalashiga perpendikulyar yo’nalishida potensiallar farqi ќosil bo’ladi.

Xoll kuchlanishni quyidagi formula bilan aniqlanadi:

(6)
bunda J-namunadan o’tuvchi tok, V-magnit maydon induksiyasi, d- namunaning qalinligi, R- turli materiallar uchun turlicha qiymat qabul qiluvchi doimiy kattalik bo’lib, unga Xoll koeffisiyenti deyiladi. (6) ifodani d- ga ko’paytirib, J- ga bo’lsak Xoll solishtirma qarshiligini ќosil qilamiz, ya’ni
(7) Birligi , ya’ni solishtirma qarshiligining o’lchov birligi - ning B-ga bog’liqligi chiziqli funksiya bo’ladi. Bundan ga teng.
Bu aytilgan xulosalar ferromagnit bo’lmagan materiallarga tegishli. Ferromagnitlarda Xoll koeffisiyenti magnit maydon induksiyasiga proporsional bo’lgan normal R₀- va magnitlanish vektori I- ga proporsional bo’lgan R_S anomal Xoll doimiysidan iborat Ferromagnitlarda R_S>>R₀ bo’lib, nisbat ferromagnit 10² - 10³ tartibida bo’ladi.
Ferromagnitlarda Xoll solishtirma qarshiligi
(8)
bilan ifodalanadi. R₀B-qism elektron o’tkazuvchanlikdagi Lorens kuchi ta’sirida paydo bo’lib, R_S4 -qism magnit materiallarga xos va magnitlanishga bog’liq bo’lgan ulush ќisoblanadi.
bog’lanishi nomagnit materiallar kabi chiziqli bog’lanishga ega bo’lmay, avval chiziqli o’sib B-ning katta qiymatlarida to’yinishga erishadi. bog’lanishdan empirik usulda netropolyasiya usulidan foydalanib magnitlanishni bilgan ќolda R₀ va R_a ќisoblash mumkin. To’yinishdan keyingi ning grafigshini qiymatiga estropolyasiya qilsak bilan kesishgan qiymati (9) bo’ladi. Agar I_S-ning qiymati oldidan berilgan bo’lsa dan anomal Xoll doimiysi ќisoblanadi.