Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti optika kafedrasi

Tajribani o’tkazish
Dastlab:
- n mis silindrning temperaturasini va termoelektrik batareyaning boshlang’ich chiqish kuchlanishini o’lchang va bu qiymatlarni o’z tajriba jurnalingizga yozib oling.
Shundan so’ng:
- Elektr pechni ulang va temperatura har 25 °C ga oshganda. n va U ning qiymatlarini o’lchang va ularni o’z tajriba jurnalingizga yozib oling.
Temperatura 400 °C va 500 °C oralig’i darajasiga erishganda:
- Elektr pechni uzing; va temperatura har bir 25 °C ga pasayganda, n va U ning qiymatlarini o’z tajriba jurnalingizga yozib boring.
- Temperatura 100 °C bilan xona temperaturasi oralig’igacha pasayganda, elektr pechdan temperatura datchigini oling, xona temperaturasini o’lchang va bu qiymatni o’z tajriba jurnalingizga yozib oling.
- Termoelektrik batareyani qoramtir karton bilan ekranlashtiring, voltmetrning nol ko’rsatishini tekshiring va bu qiymatni o’z tajriba jurnalingizga yozib oling.
O’lchash namunalari va baholash

1-Jadval . Qizish va sovushdagi o’lchangan qiymatlar

3-Rasm. U chiqish kuchlanishining T⁴ – T⁴₀ funksiyasi sifatidagi grafigi. Doiralar qizishdagi, uchburchaklar esa sovushdagi o’lchangan qiymatlarga mos keladi.

3-Rasmda termoelektrik batareyani U chiqish kuchlanishining pechning to’rtinchi darajali absolyut temperaturasi T bilan to’rtinchi darajali absolyut xona temperaturasi T₀ orasidagi farqning funksiyasi sifatidagi bog’lanishi keltirilgan. Bu munosabat Stefan-Bolsman qonuni bashorat qilganidek, taxminan to’g’ri chiziqqa yaqin. Agar, egrilik sinchkovlik bilan o’rganilsa, yaxshi mos kelgan to’g’ri chiziqdan bir oz chetlanishni kuzatishimiz mumkin. Buning sababi quyidagi effektlarning natijasidir: termoelektrik batareya bilan o’lchashlarga konveksiya va muhitda nurlanish yo’qotishlari, ayniqsa shisha tuynuk olib tashlanganda, ta’sir qiladi. Bundan tashqari biz pech temperaturasi ortganda, termoelektrik batareya qiyoslash punktlarida issiqlikning ortib borishini to’liq bartaraf eta olmaymiz.