Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti astronomiya yo

Kelgusida ekzosayyoralarni izlash: Bizga ma’lumki kislarodni Yerdagi teleskoplar yordamida ham aniqlash mumkin. Lekin bu teliskoplar juda yirik boʻlishi kerak. yani bu teleskoplarning diametri taxminan 30-40 metrga teng boʻlishi kerak. Bu teleskoplar yordamida bir necha yilar kuzatishlar olib borib, Yer tipidagi sayyoralarda kislorod borligini aniqlash mumkin. Lekin bu faqat metan va boshqa gazlarning bugʻlari boʻlmagandagi kislorod boʻladi. Lekin umuman biror bir ekzosayyorada kislorod borligini aniqlash bu juda katta yutuq boʻlar edi.
Yevropa kosmos agentligi va NASA hozirgi kunda bu borada maxsus loyihani ishlab chiqib, uni amalga oshirish borasida ishlar olib bormoqdalar. Lekin bunda bitta muammo bor. Bu muammo loyiha dasturini mablagʻ bilan taminlash muammosidir. Chunki bu loyiha texnik jihatdan juda ham qimmatdir. Yaqin kelajakda Xabll teleskopini almashtiruvchi oʻta zamonaviy teleskop koinotga uchiriladi. Bu teleskop Djeymis Uebb nomidagi teliskopdir. Bu teleskop infraqizil diapozonda ishlab, ekzosayyoralarning spektrlarini tuzishi mumkin. Aynan juda kichik ekzosayyoralar spektrlarini qayd qilish imkoniga ega boʻladi. Xuddi shunday tosh kichik sayyoralarni oʻraganish uchun bu teliskopga qoʻshimcha yana bir teliskop koinotga uchiriladi. Bu ikki teleskop hamkorlikda 20-yillargacha qaysidir bir kichik ekzosayyoralarda hayot boʻlishi mumkinligini toʻgʻrisida ma’lumot berishi mumkin. Xuddi shunday 30-yillarga borib Yer tipidagi sayyoralarni spektrlarini qayd qiluvchi oʻta zamonaviy teleskoplar koinotga uchiriladi. Bu teleskoplar ekzosayyoralar atmosferasidagi biomarkerlar toʻgʻrisida atroflicha ma’lumot beradi. Shundagina bu ekzosayyoralarda ham xuddi Yerdagi singari hayot bor deb toʻla ishonch bilan ayta olamiz.[9]


III. SAMARQANDDA EKZOSAYYORALARNI KUZATISH


3.1. SamDUoʻquv observatoriyasining “grubb-parsons” teleskopi

Samarqand ilmiy observatoriyasi 2006 yil mart oyidan faoliyat koʻrsata boshlagan. Samarqand ilmiy oʻquv markazi observatoriyasi Samarqand Davlat Universiteti qoshida ochilgan boʻlib, u “Astronomiya ilmiy oʻquv markazi” deb yuritiladi. Samarqand ilmiy observatoriyasi Samarqand shahar Sartepo maskanida joylashgan. Samarqand ilmiy observatoriyasida Samarqand Davlat Universitetining astronomiya va fizika mutaxassisligi talabalari, magistrantlari, ilmiy tadqiqotchilar, asperantlari hamda qoʻshni viloyat Oliy oʻquv yurtlarining talabalari, magistrantlari kuzatuvlarda ishtirok etishi mumkin.

3.1-rasm. Samarqand ilmiy observatoriyasi povilonining tashqi koʻrinishi.

Samarqand ilmiy obdervatoriyasi koʻzgusining diametri 0.48 m boʻlgan Grabb Parsons reflektor teleskopi oʻrnatilgan. Grabb Parsons teleskopi ekvotorial teleskop hisoblanib, optik sxemasi Kassigren sistemasida tuzilgan birlamchi koʻzgusining diametri 48 sm, fokus masofasi 9540 mm.