Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
25-rasm. Daraxtchil poyalarning tashqi ko‘rinishi. 
A. Pensilvaniya shumtoli (Fraxinus pennsylvanica var. subintegererrima). 
B. Oq eman (Quercus alba). V. Amerika jo‘qasi (Tilia americana). G. zarang (Acer negundo).  
D. amerika ilmi (Ulmus americana). E. Soxta kashtan (Aesculus hippocastanum). 
J. Yong‘oq (Junlans cinerea). Z. Oq akatsiya (Robinia pseudo-acacia).  
1–3-6-8-9-terminal kurtakni qobiq choki; 2 – yasmiqchalar; 4 – bargning choki; 
5 – nay boylamlarining choklari; 7 – kurtak choki; 10 – lateral kurtak; 
11 – terminal kurtak; 
 
Reproduktiv  yoki  generativ  (lot.  generasio-tugilishi,  chiqib  kelish)  meva,  hosildor 
novdalarning  bo‘g‘im  oralig‘i  qisqa  bo‘lib  ko‘payish  (sporalar,  gul,  meva  hosil  qilib)  organ 
vazifasini bajaradi, unda assimilyasiya etuvchi yashil barglar bo‘lmaydi. 
Novdaning  o‘ziga  xos  belgisi  shundan  iboratki,  birinchidan,  u  bo‘g‘imlarga  ajralgan, 
ikkinchidan  esa,  har  qaysi  bo‘g‘imda  bitta,  ikkita  yoki  bir  necha  barglar  joylashadi.  Shu 
xususiyati bilan novda, ildizdan keskin farq qiladi. 
Novdaning  poyaga  barg  birikkan  joyi  –  bo’g‘im,  bir  bo’g‘im  bilan  ikkinchisini  o‘rtasi 
bo‘g‘im oralig‘i deb, ataladi. Poya uchiga yaqinlashgan sayin bo‘g‘im oralig‘i qisqarib, barglar 
maydaroq  va  zichroq  bo‘lib  boradi,  poyaning  eng  uchida  tepakurtak  (apeks)  joylashadi.  Bu 
kurtak boshlang‘ich novda hisoblanadi. Undan asosiy novda rivojlanadi. Asosiy novdaning poya 
bilan barg o‘rtasidagi burchakka barg qo‘ltig‘i deyiladi (26-rasm). 
Poya oziq moddalarni to‘playdigan joy va vegetativ ko‘payish organi bo‘lib xizmat qiladi. 
Poyada barglar ma’lum  bir tartibda joylashib,  quyosh nuridan unumli  foydalanishga imkoniyat 
yaratadi. Sukkulent (sukus-shira, shirali) o‘simliklar (kam suv bug‘latadi, chunki quruq sharoitda 
o‘sadi)ning etli poyasi xlorofillga boy bo‘lib, assimilyatsiya etuvchi organ bo‘lib xizmat qiladi 
(masalan,  kaktus,  meksika  agavalari).  Poyada  gul  va  mevalar  hosil  bo‘ladi  (masalan,  shokolad 
daraxti, qovun daraxti). 
 

---

 
96