Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

 
3. Ikki pallali o‘simliklar poyasining ikkilamchi tuzilishi. 
Kambiy prokambiyning bo‘linishi natijasida qoldiq hujayralaridan yuzaga keladi. 
A) Prokambiy qavatida uzluksiz halqa ko‘rinishi tariqasida yuzaga keladi. 
B) Avvalo to’plam-to’plam bo‘lib joylashgan prokambiydan kambiy to’plami shakllanadi. 
Keyin  ularni  bir-biriga  biriktiruvchi  halqalar  yuzaga  kelib  kambiyning  uzluksiz  qavati  paydo 
bo‘ladi. Keyinchalik uzluksiz halqasimon ikkilamchi to‘qima hosil bo‘ladi. 
V)  Bunda  ham  xuddi  ikkinchi  holatidek  prokambiy  bog‘lamlarida  kambiy  hosil  bo‘ladi, 
keyin  ularni  biriktiruvchi  kambiy  qavat  hosil  qiladi.  Lekin  kambiy  va  markaziy  silindr 
parenximalaridan  farq  qilmaydigan  parenxima  hujayralarini  hosil  qiladi  yoki  mexanik  to‘qima 
elementlarini hosil qiladi. 
G) Kambiy bog‘lamlari orasida kambiy halqasi umuman hosil bo‘lmaydi. O‘tkazuvchi nay 
tola  to‘plamlari  bir  xildagi  parenximalarda  joylashadi.  Kambiy  paydo  bo‘lishining  u  yoki  bu 
tipiga bir necha sabablar bo‘lishi mumkin. Uzoq vaqt yo’g‘onlashadigan ko‘p yillik poyali daraxt 
va butalarda A va V tip yo’g‘onlashgan. 
Qisqa  vaqt  yo’g‘onlashadigan  va  kam  umr  ko‘radigan  o‘simlikda  bog‘lam  bo‘lib 
joylashadi, ya’ni V va G tipdagi kambiy qavati shakllanadi. 
Kambiy hosil bo‘lish va ishiga shu o‘simlikdagi barglar soni, joylashishi va katta-kichikligi 
muhim ahamiyatga egadir. 
Kambiy  yupqa  po‘stli  hujayralardan  tashkil  topadi.  Bu  hujayralar  poyaning  bo’yiga 
parallel  joylashadi.  Yassi  ipli  tomonlari  bilan  ichki  (ksilema)  va  tashqi  (floemaga)  tomon 
joylashadi. Boshqa tomonlari orqali yonidagi boshqa hujayralari bilan birikadi. 
Hujayralar  uzunasiga  bo‘linadi,  shundan  bir  qavati  uzluksiz  bo‘linish  qobiliyatini  saqlab 
oladi.  Ikkinchi  bo‘lagi  esa  bir  necha  marta  bo‘linadi.  Undan  keyin  doimiy  to‘qimalarga,  ya’ni 
ipitsial  hujayralarning  ichki  tomoniga  qarab  bo‘lingan  bo‘lsa  ksilema  elementlarini  tashqi 
tomonida  bo‘lsa  floema  elementlarini  hosil  qiladi.  Odatda  ichki  tomonga  ko‘proq  bo‘linadi  va 
shu  sababli floemadan ksilema ko‘proq  qalinlashadi (31-rasm).