Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

14-rasm. O‘tkazuvchi nay boylam turlari: 
1 – ochiq kollaterall; 2 – ochiq bikollaterall; 3 – yopiq; 4 – konsentrik amfivazal;  
5 - konsentrik amfikribral: K – kambiy; Ks – ksilema; F – floema 
 
Ksilema  (yunon,  ksilon-daraxt,  yog‘ochli  parenxima)  naylari  orqali  ildizdan,  barggacha 
suv va unda erigan mineral moddalar harakatlanadi. Ksilema hujayralari birlamchi va ikkilamchi 
bo‘ladi.  Birlamchi  ksilema  hujayralarida  kambiydan  hosil  bo‘lgan  radial  chiziqlar  shaklidagi 
parenxima  hujayralari  –  o‘  z  a  k    n  u  r  l  a  r  bo‘lmaydi.  Binobarin  birlamchi  ksilemadan  farq 
qiladi.  
Ksilema tarkibiga  o‘tkazuvchi,  mustahkamlik  beruvchi, g‘amlovchi  va  boshqa  bir qancha 
elementlar (traxeidlar va traxeya yoki suv naylari) kiradi.  
Kollateral  ochiq  boylamlarda  floema  va  ksilema  o‘rtasida  kambiy  joylashadi.  Kambiy 
bo‘lmasa  bu  boylam  kollateral  yopiq  bo‘ladi.  Agar  qo‘shimcha  floema  joylashsa  bu  boylam 
bikollateral  deyiladi.  (Masalan,  qovoqda)  konsentrik  o‘tkazuvchi  boylamlarning  o‘rtada  floema 
atrofida  esa  ksilema  bo‘lsa  bu  boylam  amfivazal,  ksilemani  floema  o‘rab  tursa  amfikritral 
deyiladi.