Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

12-rasm. Qovoq poyasining ko‘ndalang kesmasi (Cucurbita maxima). 
1 – tashqi floema; 2 – kambiy; 3 –ikkilamchi ksilemaning yirik naylari; 4 – ichki floema;  
5 – birlamchi ksilema. 
 
O‘tkazuvchi to‘qimalar (ksilema, floema va ularni elementlari) meristema to‘qimalaridan 
vujudga  keladi  va  murakkab  bir  sistemani  tashkil  etadi.  Bu  sistema  uchun  umumiy  bo‘lgan  bir 
qancha  xususiyatlar  mavjud.  O‘tkazuvchi  to‘qima  sistemasi  hamma  o‘simlik  organlarini 
(ildizdan  tortib  yosh  novdagacha)  bir-biri  bilan  bog‘laydi;  ksilema  va  floema  murakkab 
to‘qimadir, ya’ni ularni tarkibida g‘amlovchi, ajratuvchi to‘qimalarning elementlari ham bo‘ladi, 
eng  muhimi  o‘tkazuvchi  elementlar,  ularni  devorlaridagi  poralar  teshikchalar  yoki  perforatsiya 
(lot,  perforae-teshilish)lari  bo‘lib,  moddalar  o‘tishini  engillashtiradi.  Perforatsiyalarning 
joylanishi to‘rsimon, spiralsimon, norvonsimon bo‘lishi mumkin (13-rasm).