Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

44-rasm. Qutblilik: 
1 – to‘g‘ri ekilgan qalamcha; 2 – teskari o‘tkazilgan qalamcha. 
 
2. Simmetriya 
Simmetriya  –  (yunon.  simmetriya-teng  bo‘lakli)  ya’ni  biror  o‘simlik  organi  (ildiz,  poya, 
barg,  gul)  teng  bo‘laklarga  bo‘linganda,  shu  bo‘laklarning  bir-biriga  o‘xshash,  teng  va  mos 
bo‘lishiga  simmetriya  deb  ataladi.  Simmetriya  o‘simlik  organlarini  tashqi  va  ichki  tuzilishida 
yon  shoxchalarni  tanada  joylanishida  ham  ko‘rinadi.  O‘simlik  tanasining  markaziy  o‘qidan  bir 
yoki bir necha chiziq o‘tkazish mumkin bo‘lsa, bunday simmetriya polisimmetriya (yunon. polis-
ko‘p)  yoki  radial  (lot.  radius-nur)  tuzilish  deb  ataladi.  Masalan,  kaktuslarni  silindrik  poyalari, 
gullarni  gultojlari  (olma,  ko‘knor,  chinnigul,  na’matak)  va  boshqa  o‘simliklarni  gullari  misol 
bo‘ladi. Polisimmetrik gullarni aktinomorf (yunon. aktis-nur, morfe-shakl) deb ataladi. 
Agar  o‘simliklarni  asosiy  o‘q  qismidan  yoki  uning  boshqa  biror  qismidan  farq  ikkita 
simmetriya  o‘tkazilsa,  uni  bilateral  (lot.  bio.-ikki,latis-tomoni)  yoki  bissimetriya  deb  ataladi. 
Bilateral  simmetriyaga  qo‘ng‘ir  o‘tlardan  diktiota,  ikkki  pallali  o‘simliklarni  murtagi, 
opunksiyalarning  yassi  poyalari,  sapsargulning  qilichsimon  barglari,  g‘allasimon  o‘simliklarni 
bargli poyalari misol bo‘ladi (45-rasm). 

---

 
105