Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

23-rasm. Novdaning shoxlanish turlari: 
A - dixotamik (plaun - Lycopodium clavatum); B - monopodial (archa - Juniperus 
communis); V - simpodial (olma -Malus domestica); G – soxta dixotamik (zarang - Acer 
tatarica). 
Monopodiydan soxta dixotamiya degan shoxlanish tipii ham hosil bo‘lishi mumkin. Bunda 
asosiy  o‘q  tepasi  o‘smay  qo‘yadi,  uning  tagida  esa  deyarli  bir  xil  bo‘lib,  asosiy  o‘qdan  katta 

---

 
74 
bo‘lib ketadigan yon shoxlari hosil bo‘ladi, buni, masalan: omelada, ko‘pincha kashtan daraxti, 
sirenda yoki dixaziyalar deb ataladigan to‘pgullarda ko‘rsa bo‘ladi. 
Simpodial  yoki  simpodiy  deb  atalgan  shoxlanish  ham  juda  ko‘p  tarqalgan.  Simpodiy 
dixotomiya  bilan  monopodiydan  hosil  bo‘lishi  mumkin.  Birinchi  holda  shoxlarning  tartibi 
kuchliroq  taraqqiy  etib  yon  shoxni  chetga  surib  qo‘yadi  va  asosiy  o‘qqa  aylanadi,  bu  hol 
kelgusida  ham  takrorlanaveradigan  bo‘lsa  chetga  surilgan  shoxlar  mutlaqo  shoxlanmaydi,  yoki 
shoxlansa  ham  kam  shoxlanadi, natijada monopodiyga  o‘xshagan,  ammo  o‘zi  har  xil  tartibdagi 
ketma-ket qator o‘qlardan tuzilgan go‘yo bita asosiy o‘q yuzaga keladi. 
Simpodial tipda shoxlanuvchi o‘simliklarda tepa kurtagining nobud bo‘lishi yon kurtaklar 
yozilishiga, ancha yig‘iq shoxlar chiqishiga, ko‘proq barglar yuzaga kelishiga imkon tug‘diradi.  
Poya, novda o‘qi bo‘lib, bo‘g‘im va bo‘g‘im oralig‘idan iborat. Unda o‘simlikning barg va 
shoxchalari hamda gullari joylashadi. Poya bir yillik va ko‘p yillik o‘tlarda, daraxt va butalarda 
bo‘ladi. Poya orqali barg, ildiz bilan belgilanadi. 
Poyaning  asosiy  funksiyasi  tanani  tik  yoki  etik  holda  ushlab  turish  va  ildiz  orqali  shimib 
olingan  suv  hamda  unda  erigan  mineral  moddalarni,  bundan  tashqari  bargda  assimilyatsiya 
natijasida hosil bo‘lgan organik moddalarning o‘tkazishdan iborat.