Samarqand davlat universiteti biologiya fakulteti botanika kafedrasi

1. Poya, uning funksiyasi va morfologik tuzilishi 
Poyada  barglar  quyidagicha  joylashadi:  ketma-ket  (spiral)  –  har  bir  bo‘limda  bitta  barg 
bo‘ladi (oq qayin, nok); qarama-qarshi – har bir bo‘g‘imda ikkita barg bo‘ladi (nastarin); Barglar 
g‘uj  bo‘lib  joylashadi  (oleandr,  elodeya).  Poyalarda  barglar  joylashsa  ular  novda  deb  ataladi. 
Ular  oddiy  va  shoxlangan  bo‘ladi.  Bir  vegetatsiya  davrida  kurtakdan  chiqqan  novda  bir  yillik 
novda deyiladi (22-rasm) 
 
22-rasm. Chinorning (Platanus orientalis) qisqa va uzun novdalari: 
A – qisqargan; B – uzun: 1 – bo’g‘im oralig‘i; 2 - yillik o’sishi. 
 
O‘simliklarda ko‘riladigan har xil shoxlanish sistemalarini ikkita asosiy tipga birlashtirish 
mumkin: 1) dixotamik yoki ayrisimon shoxlanish, bunda eski o‘sish nuqtasi bir xilda rivojlangan 
shoxlar  chiqaruvchi  ikkita  yangi  nuqtaga  bo‘lindai,  natijada  eski  o‘q  ikkiga  jaraladi.  2) 
Monopodial  shoxlanish,  bunda  asosiy  o‘q  bo‘yiga  o‘sishini  to‘xtatmaydi  vam  o‘zining  o‘sish 
nqtasidan  pastroqda  odatda  yuqori  ko‘tariluvchi  tartibdagi  yon  shoxlarni  hosil  qiladi.  Tipik 
monopodiyda  yon  shoxlar  asosiy  o‘qdan  kuchsizroq  taraqqiy  etgandir.  Dixotamik  shoxlanish 
tuban  o‘simlik  gruppalarida  –  ko‘pchilik  suv  o‘tlarida,  ba’zi  zamburug‘larda,  ba’zi  jigarsimon 
yo‘sinlarda,  plaunlarda  ko‘riladi.  Monopodila  shoxlanish  o‘tlarida,  ko‘pchilik  zamburug‘larda, 
bargli  yo‘sunlarda,  qirqbo‘g‘imlarda,  ko‘pgina  urug‘li  o‘simliklarda  uchraydi,  ko‘pgina 
ninabarglilar  (qoraqarag‘ay,  qarag‘ay  va  boshqalar),  bir  qancha  bargli  daraxtlar,  masalan  dub, 
shimtol  tog‘terak,  olxa,  cheremuxa,  zarang,  qoarqayin  va  boshqalar:  talaygina  o‘t  o‘simliklari, 
masalan,  marvaridgul,  kislitsa,  zubturum,  qizil  sebarga  va  boshqalar  tipik  monopodiyga  misol 
bo‘la oladi (23-rasm).