Samarqand davlat tibbiyot instituti

Noaniq va shubhali natija olingan har qanday holatlarda 
boshqa seriyali standart zardoblar yordamida, shuningdek, kesishma 
usul bilan takroriy qon guruhini aniqlash lozim! 
6. Rezus-mansublikni aniqlash
 
Rezus-mansublik antigen tizimi
. 
K.Landshteyner va A.S.Viner 
1940-yil odam eritrositlarida rezus-mansublik (Rh) deb nomlangan 
yangi antigenni aniqlashgan. Bu rezus-mansublik 85% odamlarda 
uchraydi va qolgan 15%ida uchramaydi. 
Rezus-mansublik tizimi 6 antigen vositasida aks ettiriladi. Rezus-
antigenlar shakllanishi jarayoni ikki xromosomada joylashgan quyidagi 
uch juft allel genlar nazoratida bo’ladi: Dd, Cc. Ее. Har bir xromosoma 
6 gendan 3 tasini o‘zida jamlab turishga qodir. Ushbu juftliklardan faqat 

---

O’quv qo’llanma 
64 
bittasi - D yoki d, C yoki c va E yoki e bo‘ladi. D va d, C va c va E va 
e genlari bir-biriga nisbatan allel ahamiyatga ega. 
Aytib o’tish kerakki, yuqoridagi nomenklatura R.Fisher va 
R.Reys tomonidan taklif qilingan. Boshqa bir nomenklatura esa (Rh-
Hr) o‘z navbatida A.Viner tomonidan nazariyaga kiritilgan. U 6 ta 
rezus-antigenlarni quyidagi tartibda belgilab bergan: Rh
0
(D), rh'(C), 
rh"(E), Hr
0
(d), rh'(c), rh"(e). Yuqoridagi antigenlar orasidan eng faoli 
Rh
0
(D) hisoblanadi. Odam qonida uning mavjud yoki yo’qligiga qarab 
qonlar rezus-musbat (Rh
+
) yoki rezus-manfiyga (Rh
-
) ajratiladi. 
Hozirgi ma’lumotlar bo’yicha antigen d yo‘qligi aniqlangan. 
Ko‘rsatilgan rezus antigenlar eritrositlarda 18 ta ehtimoliy 
birikmalardan biri ko‘rinishida kuzatiladi (5-jadval). Fenotipik jihatdan 
har bir odam tanasida undagi genlar miqdoridan kelib chiqib, uning 
gomozigotaligini belgilab beruvchi 5, 4 yoki 3 ta rezus antigeni mavjud. 
Biroq genotipik formula 6 ta harf bilan belgilanadi, masalan cDE/CDe. 
Bunda birinchi uchta rezus geni ota-onaning xromosomalarini biridan 
irsiy yo’l bilan qabul qilingan bo‘lsa, ikkinchi 3 tasi boshqasidan qabul 
qilingan. 
Donorlar rezus mansubligini aniqlash masalasiga boshqacha 
yondashiladi. Bunda donor qonini qo’shimcha ravishda rh' va rh" 
omillari bo‘yicha tekshirish talab qilinadi. Faqat qonida barcha uchta 
antigenlar (Rh
0
, rh', rh") ham yo’q donorlarning qoni rezus-manfiy 
hisoblanishi mumkin. Donor qonining rezus-mansubligini aniqlash 
bo‘yicha bunday yondashuv uchta asosiy antigenlarning (Rh
0
(D), 
rh'(C), rh"(E)) har qanday turiga nisbatan retsipiyentning sezgirligini 
istisno qilish imkonini beradi.