Samarqand davlat tibbiyot instituti

Qon aralashma holatining 
turg'unligi (Eritrotsitlarning cho‘kish tezligi -ECHT)
.
Qonning shaklli 
elementlari plazmada muallaq – aralashma holatida bo’ladi. 
Eritrotsitlarning plazmadagi muallaq holati uning yuzasi gidrofilligi, 
hamda eritrotsitlar (barcha shaklli elementlar kabi) manfiy zaryadga ega 
ekanligi tufayli ularning bir-biridan «qochishi» xossasi bilan bog‘liqdir. 
Agar shaklli elementlarni manfiy zaryadi pasaysa, ularning elektrostatik 
bir-biridan «qochishi» kamayadi. Bunday holat eritrotsitlar yuzasiga 
fibrinogen, α - globulin, paraproteinlar kabi musbat zaryadli oqsillarini 
adsorbsiyalanishi natijasida kelib chiqishi mumkin. Bunday eritrotsitlar 
bir-birining ustiga taxlanib «tangachalar ustuni» ni hosil qilishi mumkin. 
Hosil bo’lgan «tangachalar ustuni» kapillarlarga tiqilib to‘qima va 
a’zolarda qon aylanishini buzishi mumkin. 
Agar probirkaga qon olib, uning ivishiga qarshi modda qo‘shib 
qo‘yilsa, ma’lum vaqt o‘tgandan so‘ng qon ikki qismga bo’linib 
qolganligini ko‘rish mumkin: yuqoridagi suyuq qismi plazma va pastki 
qismi shaklli elementlar, asosan eritrotsitlardan iborat. Shunga asoslanib, 
cho‘kish tezligini aniqlash orqali plazmadagi eritrotsitlarning aralashma 
holati turg'unligini o‘rganish taklif qilingan. ECHT yoshga va jinsga 
bog‘liq. Chaqaloqlarda ECHT 1-2 mm/s, 1 yoshdan katta bolalarda va 
erkaklarda 6-12 mm/s, ayollarda 8-15 mm/s, qarilarda 15-20 mm/s ga 
teng. ECHT kattaligiga eng ta’sir qiluvchi omil bu fibrinogenning 
qondagi miqdoridir; agar uning miqdori 4 g/1 dan ko‘paysa ECHT ortadi. 
Homilador ayollarda ECHTning ortishi ham qondagi fibrinogen 
miqdorining ko‘payishi bilan bog‘liq. ECHTning ortishi yallig‘lanish, 
yuqumli va onkologik kasalliklarda, shuningdek, qonda eritrotsitlar 
miqdori keskin kamayganda (anemiya) kuzatiladi. ECHT eritrotsitlarga 
nisbatan plazma xossalariga ko‘proq bog‘liq. ECHT kattaligi me’yorda 

---

O’quv qo’llanma 
14 
bo‘lgan erkak eritrotsiti homilador ayol plazmasiga qo‘shib qo‘yilsa, u 
ham xuddi homilador ayol eritrotsitlaridek tez cho‘kadi.