Samarqand davlat tibbiyot instituti. Mavlyanov f. Sh., MAVLYANOV Sh. X., Xayitov u. X. Tibbiyot kasbiga kirish

Shunday qilib, operatsiyaga tayyorlash jarayoni bemorni jarrohlik 
bo’limida davolashning muhim qismidir. 
Operatsiya oldin bemorlarni gigiyenik tozalash, operatsiya maydonni 
tayyorlash (tuklarni olish, tirnoqlarni olish). 
Tayyorlanishi kerak: qaychi, soqol olish ustarasi, sovun, suv uchun idishlar, 
sochiq, choyshab, antiseptiklar: alkogol, yodonat, rokkal; ular uchun shprits va 
ignalar, Esmarchning krujkasi, oshqozon va o'n ikki barmoqli ichak zondlari, 
kateterlar, Janet shpritsi. 
Rejalashtirilgan operatsiyaga tayyorgarlik ko'rishda. 
Amallar ketma-ketligi: 
- operatsiyaga to'g'ridan-to'g'ri tayyorgarlik operatsiya arafasida va operatsiya 
kunida amalga oshiriladi; 
- kechqurun: 

---

64 
1. bemorga oxirgi ovqat 17-18 soatdan istemol qilinmasligi haqida 
ogohlantiring; 
2. tozalash klizimasi; 
3. gigienik vanna yoki dush; 
4. to'shak va ichki kiyimlarni almashtirish; 
5. Anestezist tomonidan buyurilganidek, premedikatsiya. 
- jarrohlik kuni ertalab: 
1. termometriya; 
2. Toza suvlargacha tozalovchi klizma; 
Ko'rsatkichlarga ko'ra oshqozonni yuvish; 
4. jarrohlik maydonini quruq usul bilan silkitib, iliq suv va sovun bilan 
yuvish; 
5. jarrohlik maydonini eter yoki benzin bilan davolash; 
6. jarrohlik sohasini steril bezi bilan yopish; 
7. operatsiyadan 30-40 daqiqa oldin anestezist tomonidan buyurilgan 
premedikatsiya; 
8. og'iz bo'shlig'ini olinadigan protezlarni tekshirish va olib tashlash; 
9. uzuklar, soatlar, bo'yanish, linzalarni olib tashlash; 
10. qovuqni bo'shating; 
11. boshidagi sochlarni qalpoq ostiga olish; 
Aravachaga yotqizib operatsiya xonasiga olib borish. 
Shoshilinch operatsiyaga tayyorgarlik ko'rilshda. 
Amallar ketma-ketligi: 
- terini, tananing tukli qismlarini, tirnoqlarini tekshirish va kerak bo'lganda 
ishlov berish (ishqalanish, yuvish); 
- qisman sanitariya (artish, yuvish) ishlov berish; 
- jarrohlik maydonini quruq holda tuklarni qirish; 
- shifokorning ko'rsatmalarini bajarish: tahlillar, huqna, oshqozonni yuvish, 
premedikatsiya va boshqalar. 
Filonchikov - Grossix bo'yicha operatsion maydonni ishlov berish. 
Ko'rsatuv: bemorda jarrohlik sohasidagi aseptikaga moslik. 
Tayyorlang: steril kiyinish va asboblar: sharlar, korntsang, pincet, qisqich, 
choyshablar; steril idishlar; antiseptiklar (yodonat, yodopiron, alkogol 70%, dermin, 
dehmitid va boshqalar); chiqindilar uchun idishlar, dezinfektsiyali eritmalar bilan 
idishlar 
Amallar ketma-ketligi: 
1. Yodonatning (yodopiron) 1% eritmasida 5-7 ml miqdorida sterillangan 
sharni korntsang yoki pincet bilan mo'l miqdorda namlang. 
2. Jarrohga korntsangni uzating. 
3. Bemorning jarrohlik sohasini keng qamrovli qayta ishlash. 
4. Korntsangni axlat qutisiga tashlang. 

---

65 
5. Jarrohlik maydonining keng qayta ishlov berish ikki marta takrorlanadi. 
6. Bemorni operatsiya sohasida tuynugi bor steril choyshab bilan yoping. 
7. Bir marta kesma sohasidagi teriga antiseptik bilan ishlov bering. 
8. Bir marta chok qo'ymasdan oldin jarohat chetlarini terisiga ishlov bering. 
9. Bir marta terini chok qo'ilgan sohasida qayta ishlov bering.
Tayyorlash tadbirlari bemor ahvoliga, uning yoshiga, operatsiya turiga 
bog’liq. Bu tadbirlarni o’rta va kichik tibbiyot xodimlari bajaradi. Institut talabalari 
bu tadbirlarni bajarishni ham nazariy, ham amaliy jihatdan o’zlashtirishi zarur. 
Vrach ko’rsatmalarini aniq bajarish, bemorlarni kuch-quvvatini saqlash va 
tiklashga, tortayotgan azobini yengillashtirishga imkon beradigan, barcha tadbirlarni 
o’tkazish, zararlangan organizmni yuz berish ehtimoli bo’lgan asoratlardan himoya 
qilish, bemorlarga mehribon bo’lish kabilar meditsina hamshiralarining vazifalariga 
kiradi. 
«Davolash» hamda «parvarish qilish» degan ikki tushunchani bir-biridan 
ajratish mumkin emas, chunki ular o’zaro chambarchas bog’liq bo’lib, bir-birini 
to’ldiradi va yagona maqsadga bemorning sog’ayishiga qaratilgandir. Bunda 
meditsina hamshirasining roli katta ahamiyatga ega. Chunki u bemorning yonida 
bo’lib, unda ro’y beradigan hamma o’zgarishlarni payqashi, unga o’z vaqtida yordam 
berishi va uning iztiroblarini yengillashtirishi lozim. Meditsina hamshirasining ishi 
benihoya ma’suliyatlidir. O’z kasbini sevadigan, bemorlarga sabr toqatli va mehr 
bilan qaraydigan kishigina yaxshi meditsina hamshirasi bo’la oladi.
«Insoniy muhtojlikka befarq qaraydigan, yumshoq muomala qilishni 
bilmaydigan, hamma joyda va hamma vaqt o’zini tuta bilishi uchun irodasi 
yetmaydigan kishi yaxshisi boshqa kasbni tanlagani ma’qul, chunki u hech qachon 
yaxshi tibbiyot xodimi bo’la olmaydi» - deb yozadi mashhur polyak vrachi 
Beganskiy. O’z ishini sevishi va bemorlarga g’amxo’r bo’lishidan tashqari meditsina 
hamshirasi yetarlicha tibbiy bilimga ham ega bo’lishi kerak. Аsosiy vazifasi 
bemorlarni parvarish qilishdan iborat bo’lgan meditsina hamshirasi, nafaqat 
bemorlarni parvarish qoidalarini va davo muolajalarini bajarishgina emas, balki 
bemor organizmiga dori yoki muolajani qanday ta’sir qilish mexanizmini ham bilish 
kerak. O’rta meditsina hamshirasi bemorlarni parvarish qilishda kuzatuvchan bo’lishi 
kerak. Kuzatuvchanlikni har kim o’zida rivojlantirish, tarbiyalash lozim.
Bemorlarni parvarish qilish umumiy va maxsus parvarish turiga bo’linadi:
Umumiy parvarish – kasallik xarakteriga bog’liq bo’lmagan holda 
o’tkaziladigan tadbirlarni o’z ichiga oladi.
Maxsus parvarish - xirurgik, ginekologik, urologik, stomatologik 
kasalliklarda o’ziga xos o’tkaziladigan qo’shimcha tadbirlar kiradi.
Bemorlarni parvarish qilish kompleksi quyidagilardan iborat:

---

66 
1. Vrach ko’rsatmalarini bajarish – dori-darmonlar tar 
qatish, inektsiyalar o’tka-
zish, bankalar, gorchichniklar qo’yish va boshqalar. 
2. Shaxsiy gigiyena tadbirlarini o’tkazish: bemorlarni yuvintirish, yotoq yaralarni 
profilaktika qilish, ich kiyimlarini almashtirish va boshqalar. 
3. Palatalarda sanitariya gigiyenik sharoitni vujudga keltirish va uni saqlab turish.
4. Meditsina xujjatlarini to’ldirib borish. 
5. Bemorlar orasida sanitar oqartuv ishlarini olib borishda qatnashish. 
6. Bemorlarga qulay o’rin solib berish va xonani ozoda saqlash. 
7. Yuvinish, ovqatlanish va fiziologik ehtiyojlar vaqtida og’ir yotgan bemorlarga 
yordam ko’rsatish. 
Kichik meditsina hamshirasi xonalarni yig’ishtiradi va ularni ozoda tutadi, 
bemorning o’rnida yotish holatini o’zgarishda yordam beradi, bemorga gigiyenik 
vanna qabul qildiradi, og’ir yotgan bemorlarga tuvak tutadi, so’ngra uni tozalaydi. Bu 
sistema o’zini to’la-to’kis oqladi, u hozirgi zamon gigiyena talablariga to’liq javob 
beradi, 
xizmat 
ko’rsatish 
madaniyatini 
oshiradi 
va 
davolashning 
sifat 
ko’rsatgichlarini yaxshilaydi. Mehnatni ilmiy tashqil qilishning hozirgi zamon 
talablariga ko’ra meditsina hamshirasi bo’limdan uzoqlashish zaruriyatidan ozod 
bo’ladi, chunki ovqat, dori-darmonlar markazlashgan holda olib kelinadi. 
Parvarish jarayonida o’rta va kichik tibbiy xodimlari quyidagi tadbirlarni 
amalga oshiradilar:
1)
shifokor buyurtmasini bajarish, dori darmonlarni berish;
2)
bemor ahvolini nazorat qilish, davo muolajalarini o’tkazish va hokazo; 
3)
bemorning shaxsiy ozodaligini ta’minlovchi choralarni ko’rish (yuvintirmoq, 
oqliklarni almashtirmoq, yotoq yaralarini hosil bo’lishini oldini olmoq va 
boshqalar);
4)
bemorlar yotadigan xonada ozodalik, osoyishtalik sharoitini yaratish 
bemorlarning ruxiy holatini yaxshilash; 
5)
kerakli tibbiy xujjatlarni yozib borish;
6)
bemorga hayotiy zaruriyatlarni qoniqtirishda yordam berish;
7)
sog’lomlashtirish va ozodalikka oid oqartuv ishlarini olib borish;