Samarqand davlat tibbiyot instituti. Mavlyanov f. Sh., MAVLYANOV Sh. X., Xayitov u. X. Tibbiyot kasbiga kirish

 
 
 

---

50 
Davolash-profilaktika muassasalarida
OIV infeksiyasini profilaktikasi. 
MKP (muloqotdan keyingi profilaktika) - bu patogen mikroorganizm bilan 
muloqotda bo’lgandan keyin infeksiyani rivojlanishini oldini olishga qaratilgan 
tibbiyot chorasidir. OIVga nisbatan, MKP OIV infeksiyasi profilaktikasi uchun ushbu 
qo’zg’atuvchi bilan muloqotdan keyin keng ko’lamda tibbiy xizmat ko’rsatishni 
ifodalaydi. Bu xizmatlar birlamchi yordamni, konsultatsiya va xavfni baholashni, 
ma’lumotli roziligini olgandan keyin va baholangan xavfi darajasiga asosan testdan 
o’tkazishni, qo’llash va keyinchalik kuzatuvga olish bilan antiretrovirusli terapiya 
(АRVT) qisqa kursini (28 kun) o’tkazishni o’z ichiga oladi.
OIV bilan kasbiy muloqot. 
Har bir mijoz OIV infeksiyasining potensial manbai deb qaralishi lozim.
OIV bilan kasbiy muloqotda deganda, o’z xizmat vazifasini bajarish doirasida 
teri, shilliq pardalar yoki biologik suyuqliklarini tushishi tushuniladi. Kasbiy muloqot 
tibbiyot xodimlarida va boshqa soha xodimlarida (vrachlar, stomatologlar, o’rta 
tibbiyot xodimlari, laboratoriya va morg xodimlari, sanitarlar, farmatsevtlar, tibbiyot 
instituta talabalari) bo’lishi mumkin. 
Kasbiy xavfli guruhga ichki ishlar xodimlari: yong’inga qarshi ko’rash va 
favqulodda hodisalar xizmati xodimlari, sartaroshlar, manikyurlar, kosmetologlar, 
tatuirovka qiluvchi shaxslar kiradi. Xizmat vazifasini bajarish vaqtida OIV bilan 
zararlanish xavfini oshiruvchi omillar bo’lib, zararlangan o’tkir instrumentlar 
(masalan ignalar) jarohatlangan teri orqali muloqot (tirnalgan, yorilgan) yoki shilliq 
parda orqali muloqotlar hisoblanadi. 
Kasbiy zararlanish xavfi zararlangan materiallar bilan muloqotda bo’lish 
shakli va organizmga tushgan xavfli material miqdoriga bog’liq. Yuqish xavfi yuqori 
bo’lgan materiallar sifatida qon va qon qoldig’’ini saqlagan biologik suyuqliklar 
sanaladi. 
Qon va boshqa biologik suyuqliklar bilan ishlash vaqtida infeksiya 
yuqishining oldini olishning universal choralariga rioya qilish, qin ajratmalari, qon 
qoldig’’ini saqlovchi boshqa suyuqliklar. OIVni saqlovchi qo’ltura va sredalar, 
shuningdek yuqish xavfi darajasi aniqlanmagan (orqa miya, sipovial, plevral, 
peritoneal, perikardial va ampiotik) suyuqliklar bilan ishlashda ham universal 
choralarga rioya qilish kerak. 
Hayot paytida organ va to’qimalarni olib tashlashda yoki autopiya qilishda 
infeksiya yuqishini oldini olishni universal choralariga rioya qilish. Davolash-
profilaktika muassasalarida bemorlarga ko’rsatiladigan barcha muolajalarni (teri 
ostita va to’qimalar orasiga qilinadigan ukollardan tashqari) tibbiyot xodimlari rezina 
qo’lqop kiygan holda o’tkazishlari va har bir bemordan keyin qo’lqoplarni 

---

51 
almashtirishlari shart. Qon va boshqa biologik suyuqliklarni sachrash xavfi bor 
muolajalarni o’tkazishda tibbiy xodimlar klyonkali fartuk, himoya niqobi va 
ko’zoynak taqishlari va ularni har bir bemordan keyin zararsizlantirish yoki 
almashtirish lozim. 
Kichik tibbiy xodimlar (sanitarkalar) xonalarni tozalashda, tibbiy 
chiqindilarni yo’qotishda, sudnalarni almashtirishda va boshqa muolajalarni 
o’tkazishda maxsus kiyimlarimi (xo’jalik qo’lqoplari, rezinali yopiq oyoq kiyimi, 
klyonkali fartuk) kiygan holda ishlashlari zarur. OIV bilan shifoxona ichi muloqoti 
ham kasbga bog’liq bulmagan muloqotlar tarkibiga kiradi. Davolash-profilaktika 
muassasalarida OIV tibbiy xodimlardan yoki boshqa patsientlardan tasodifan yuqishi 
mumkin, patsientlarga OIV infeksiyasi shifoxona ichida quyidagi hollarda yuqishi 
mumkin: 
- OIV infeksiyasini yuqtirib olgan tibbiy xodimdan, tibbiy xodim o’ziga 
infeksiyani yuqtirganligini bilmagan holda bemorga invaziv muolaja o’tkazish 
paytida; 
- OIV infeksiyasini yuqtirib olgan tibbiy xodim invaziv bo’lmagan muolaja 
o’tkazish vaqtida (uning burnidan qon ketishi yoki patsient unga jismoniy shikast 
yetkazganda); 
- boshqa patsientga ishlatilgandan keyin OIV bilan zararlangan asbob yoki 
materiallardan invaziv muolaja uchun tasodifan foydalanish tibbiy xodim yoki tashxis 
laboratoriyasi xodimi barcha bemorlardan qon olishda yoki laboratoriya tekshiruvi 
o’tkazishda qo’li yoki tananing boshqa qismi ifloslansa tibbiy avariya sodir bo’ladi. 
Аvariya sodir etgan xodim imkoni boricha xonadan chiqmasdan bo’lim 
boshlig’ini yoki bosh hamshirani chaqiradi va epidemiyaga qarshi kompleks chora-
tadbirlarni o’tkazadi.