Samarqand davlat arxitektura qurilish instituti

OITS bilan zararlanish yo„llari. 
Inson qoniga IIV tushgandagina OITS bilan kasallanishi mumkin. Kasallik bilan 
zararlanishning keng tarqalgan yo„li – IIV zararlangan inson bilan jinsiy aloqaga 
kirishishdir; bunda virus jinsiy aktlarda ko„pincha ro„y beradigan kichik yaralar orqali 
qonga o„tadi. Giyohvandlar kasal insonlar foydalangan shprits va ninalardan 
fodalanishlari oqibatda ushbu kasallik bilan zararlanishlari mumkin. IIV bolaga kasal 
onadan homiladorlik, tug„ilishi yoki ona suti orqali yuqishi mumkin. 25-30 % bolalar 
OITS bilan kasal onadan zararlanadi. 
OITS bilan turmushda, maktabda, do„konda, ishda zararlanish holatlari 
tasdiqlanmagan. CHunki OITS virusi atrof muhitda tez halok bo„ladi. SHuning uchun 
kasal kishining qurib qolgan qoni va boshqa ajratmalari xavfli emas. SHu sababli 
o„pishishlar ham hech qanday xavf tug„dirmaydi. Bundan tashqari, inson so„lagida 
limfatsitlarning tanqisligi virusi bilan zararlanishiga qarshilik qiluvchi oqsil topilgan. 
Begonalarning ustaralari, tish cho„tkalari bilan foydalanganda ham (chunki bunda teri 
tirnalishi va kichik yaralar hosil bo„lishi mumkin) OITS bilan zaralanishi havfi 
mavjud. 
OITS gomoseksualistlar, gemofiliya va davolash uchun qon preparatlaridan 
foydalaniladigan kasalliklar bilan og„rigan bemorlar o„rtasida qayd etildi. Keyinchalik 
u fohishabozlik va jinsiy aloqaning noan‟anaviy shakllari natijasida jamiyatning 
boshqa qatlamlariga tarqaldi. Hozirgi vaqtda 50 % zararlanish gomoseksualizm 
natijasida, 26 % - vena orqali turli preparatlarni yuborish natijasida qayd etilmoqda. 
IIV bilan zararlanish har doim ham OITS kasalligini keltirib chiqarmaydi. Inson 
10 yildan ortiq vaqt davomida IIV bilan zararlangan bo„lishi, lekin kasallik 
simptomlari o„zini ko„rsatmasligi mumkin. 1996 yilda 22,6 mln kishi IIV bilan 
zararlangan bo„lib, shulardan 21,8 mln kishi OITS bilan kasallangan, 830 ming kishida 
esa kasallik alomatlari sezilmagan. 
Inson immun tanqislik virusi retroviruslar oilasiga kiradi.
Zararlanish jarayoni bir necha bosqichdan iborat. Hujayra membranalari va 
virion birlashgach, virion ichidagi modda hujayra ichiga o„tadi. IIV ning ko„payish 
tezligi juda katta-zararlangan inson tanasida kuniga 10 mlrd yangi virionlar hosil 
bo„ladi. Ular yangi limfotsitlarni zararlaydilar va virusning replikatsiya sikli 
takrorlanadi. Virusning jadal ko„payishi natijasida SD 4 limfotsitlar nobud bo„ladi. 
Immun tizimi T-limfotsitlarni ko„p ishlab chiqqani bilan, ularning qondagi qiymati 
keskin kamayib boradi.
Bunda butun immun tizim ishi buziladi, natijada inson turli infeksiyalarga 
nisbatan qarshi kurashuvchanligini yo„qotadi va u saraton kasaliga yo„liqishi mumkin.