Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

 

 

 

 

---

35 

                                                          

3.4-Jadval  

Samarqand atmosfera havosiga zaharli moddalarning chiqarilish dinamikasi 

(ming.t.) 

 

Yillar 

Stasionarlar 

Harakatlanuvchi 

manbalar 

Jami 

2001 

6,7 

112,7 

119,4 

2002 

5,871 

108,5 

114,371 

2003 

5,529 

99,4 

104,929 

2004 

5,165 

81,4 

86,565 

2005 

5 

77 

82 

2006 

4,08 

68,387 

72,467 

2007 

31,74 

71 

102,74 

2008 

51,888 

67,35 

119,238 

2009 

50,819 

57,686 

108,505 

2010 

50,604 

65,95 

116,554 

2011 

51,83 

72,352 

124,182 

2012 

52,822 

81,489 

134,311 

2013 

49,111 

93,243 

142,354 

2014 

50,225 

70,516 

120,741 

 

Bu  ma’lumotlarni  shaharda  avtomobillarning  sonining  ko’payishi  bilan 

ortganini quyidagi jadval bilan ifodalagan (3.5. jadval) 

3.5-Jadval  

Samarqand shahrida avtomobillarning sonining ortishi 

 

t/r 

Avtotransportlar nomi 

Yillar 

1990 

1995 

2013 

2014 

1 

Yuk tashuvchi avtomobillar 

5517 

7356 

16871  18667 

2 

Yengil avtomobillar 

3700 

20501  189589  201523 

3 

Avtobuslar 

764 

1618 

3365 

5076 

4 

Maxsus mashinalar 

8632 

7680 

1481 

2567 

5 

Motosikllar 

4604 

4354 

- 

- 

 

Jami:  22215 

41509  211306  227833 

 

---

36 

                                                          

  

 Z.Umarov  1999  yil  ekologik  muhit  va  Samarqand  shahridagi  transport 

jihozlarining  shahar  atmosferasiga  ta’sirini  o’rgangan  va  natijada  shahrimiz 

tozaligi va atmosferaning ifloslanganligi bo’yicha 5 zonaga taqsimlagan: 

1. 

Eng  xatarli  zona  –  bu  shahar  avtostansiyasi  deb  topildi,  chunki  ushbu 

hududda  ifloslanish  uchun  3  manbaning:  aeroport,  temiryo’l  va  geologik 

shaharchaning  mavjudligi  va    qo’rg’oshin,  kadmiy  hamda  margumush 

konsentrasiyasining ko’pligi aniqlagan; 

2. 

O’rta  xatarli  zona  –  bu  Daxbet  ko’chasi  bilan  Rudakiy  ko’chasining 

kesishgan 

joyi. 

DAN 

ma’lumotlariga 

qaraganda 

bu 

yerda 

avtotransportlarning  harakati  3  marotaba  normadan  ziyodligi  tasdiqlandi. 

Ushbu zonada avtomashinalardan chiqadigan zaharli gazlar va og’ir metallar 

atmosferani ifloslantiradi; 

3. 

Xatarli zona – G’isht va Allyumin zavodlari, ximiya shaxarchasi joylashgan 

hudud; 

4. 

Kam  xatarli  zona.  Universitet  xiyoboni  hududi.  Bu  yerda  Amir  Temur 

monumenti  qurilgach  avtotransport  harakati  yanada  oshdi.  Bunga  misol, 

L.Xushiyevaning  22  noyabr  2015  yilda  o’tkazgan  tadqiqotlari  shuni 

ko’rsatadiki,  faqat  soat  8.00  dan  9.00  gacha  bulvar  bo’yicha  3200  ta  turli 

tipdagi 

avtotransport 

harakatlandi. 

Agar 

biz, 

ushbu 

hududdagi 

avtotransportning  harakatini  cheklamas  ekanmiz,  shahrimizda  bulvardek 

go’zal maskandan ajralib qolishimiz hyech gap emac; 

5. 

Xatarsiz  zona  –  bu  shahardan  tashqarida  Ohalik  tog’lari  oldidagi  hudud, 

chunki bu maydonda zavod va fabrikalar yo’q, avtotransport qatnovi kam.  

 

 

 

 

 

 

---

37 

                                                          

3.2.Samarqand shahrining katta ko’chalari chorrahalaridagi atmosfera 

havosining (CO – is gazi bilan) ifloslanish darajasi 

Bizning  bu  borada  olib  brogan  tadqiqotlarimiz  Samarqand  shahrining  eng 

katta  ko’chalari:  Registon,  Toshkent,  Beruniy,Akmal  Ikromov,  Amir  Temur, 

Gagarin, Dahbed va Rudaki chorrahalarida olib borildi. Tajribalarni o’tkazishda E. 

Abduraxmonovning  GA-SO  (3.2-rasm)  va  MAG-SO  (3.3-rasm)  is  gazini 

aniqlovchi gaz analizatoridan foydalandik.