Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

                                                          

uglevodorodlar  (21,9%),  qattiq  chiqindilar  (16,5%),  azot  oksidlari  (9,1%)  tashkil 

etgan. Issiqlik elektrostansiyalaridagi bug’ qozonlari isitkichlari asosan oltingugurt 

ikki  oksidi,  azot  oksidlari  va  qattiq  moddalar  chiqaradi.  Atmosfera  havosiga 

ammiyak,  fenol,  formaldegid  kabi  spesifik  chiqindilar  asosan  kimyoviy  sanoat 

korxonalaridan chiqadi. 

Harakatlantiruvchi  manbalardan  tashlanadigan  moddalar  orasida  eng  ko’p 

miqdorni is gazi (70,4%), uglevodorodlar (13,2%) va azot oksidlari (8,2%) tashkil 

etadi. 

Atmosfera  havosining  ifloslanishini  sifatiy  monitoringlashni  Vazirlik 

qoshidagi Gidrometerologiya Markazi (O’zgidromet) ning 60 ta stasionar postda, 

10 marshurut nuqtalarida va 33 ta aholi punktlarida o’tkazadi. Gidrometerologiya 

Markazi  quyidagi  ifoslantiruvchi  moddalarni  o’lchaydi:  fenol,  oltingugurt  ikki 

oksidi, azon, chang, azot oksidi va dioksidi, ammiak, 3,4-benz(a)pirin, qo’rg’oshin 

va  boshqalarni.  Jami  bo’lib  24  ingradiyentlar  bo’yicha  monitoring  olib  boriladi, 

jumladan besh og’ir metallar va benz(a)perin bo’yicha o’tkaziladi. 

Atmosfera havosining ifloslanishi darajasini kuzatish shuni ko’rsatdiki 2000-

2004  yillarda  monitoring  natijasida  atmosfera  havosining  holati  quyidagicha 

shaharlarda  yaxshilangan:  Almaliqda  (chang,  oltingugurt  ikki  oksidi,  azot  ikki 

oksidi  va  azon  bo’yicha),  Guliston,  Qarshi  va  Samarqandda  (chang  bo’yicha), 

Navoiyda  (fenol  bo’yicha).  Quyida  Samarqand  shahrida  2000-2004  yillarda 

atmosfera havosini ifloslanish darajasi keltirilgan. 

Bu  jadvaldan  ko’rinib  turibdiki,  Samarqandda  chang  bo’yicha  miqdor 

kamaygan  bo’lsa,  ammiak  bo’yicha  2001,  2002,  2003  va  2004  yillarda  ortib 

borgan (0,8-1,0). Shuni alohida ta’kidlash joizki, O’zbekiston hududida 2004 yilda 

atmosfera xavosining chang bilan eng ko’p ifloslangan shaarlardan biri bu Andijon 

hisoblangan (5,0 IEM – REM dan ortiq), biroq bu shahar uchun xatarli emac. 

Zarafshon  vodiysi  shaharlarida  va  yashash  nuqtalarida  havoning 

ifloslanishini  1999  yildan  to  2004  yillarda  quyida  keltirilgan  shaharlar  bo’yicha 

tahlil qilingan (1.5-jadval). 

---