Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

33 

                                                          

3.2-Jadval  

Zarafshon vodiysi katta shaharlarida atmosfera havosining ifloslanish 

ko’rsatkichi (1999-2004 yillar bo’yicha) 

 

t/r 

Shaharlar 

Yillar  

1999 

2000 

2001 

2002 

2003 

2004 

1 

Samarqand 

3,30 

3,51 

3,77 

3,06 

3,02 

3,06 

2 

Buhoro 

4,71 

4,48 

4,09 

3,56 

3,22 

3,04 

3 

Navoiy 

7,77 

7,62 

7,09 

6,46 

7,85 

5,76 

 

Jadvaldan  ko’rinib  turibdiki,  atmosfera  havosining  ifloslanishi,  asosan 

Navoiy  shahrida  yuqori  bo’lgan.  Samarqandda  esa  bu  miqdor  o’zgarib  turgan. 

Buxoroda esa kamaygan. 

3.3-Jadval  

2009-2014 yillarda O’zbekistonda Respublikasi bo’yicha ifloslantiruvchi 

manbalarning atmosferaga tashlanish dinamikasi (ming tonna hisobida) 

 

              Yil   

 

Manbalar   

 

2009 

 

 

2010 

 

2011 

 

2012 

 

2013 

 

  2014 

Stasionar (turg’un) 

manbalar ming t. 

776,9 

755,5 

711,8 

729,4 

672,6 

646,5 

Harakatlanuvchi 

manabalar ming t. 

1520,0 

1593,0 

1583,5 

1453,0 

1348,6 

1310,9 

Jami:  

2296,9 

2348,5 

2250,3 

2182,4 

2021,1 

1957,4 

 

 

Ma’lumotlar  tahlili  shuni  ko’rsatadiki,  2009  yilda  atmosferaga  chiqarilgan 

chiqindilarning umumiy hajmi 2 mln. 296 900 tonnani tashkil etgan, undan 1mln. 

957 ming tonna yoki taxminan 34 foiz chiqindi turg’un manbalarga to’g’ri kelgan. 

---

34 

                                                          

2009 – 2014 yillar mobaynida, atmosfera chiqarilayotgan chiqindilarning umumiy 

hajmi  14,8  foizga  yoki  1mln.  776  ming  tonnaga  qisqargan.  Bu  asosan,  sanoat  va 

energetikaning  sektorlarida  ba’zi  qisqarishlar,  rekonstruksiya  va  qayta 

shakllantirish  o’tkazilishi  hamda  havo  muhofazasi  bo’yicha  tadbirlar  bajarilishi 

bilan izohlanadi. E’tirof etish kerakki, 2004 yilda stasionar (turg’un) manbalardan 

chiqarilgan  ifloslantiruvchi  moddalarning  foiz  ulushi  (33,0%)  deyarli  2009 

yildagidek (33,8%) bo’ldi.  

 

Ingrediyentlar  bo’yicha  2014  yilda  2010  yilga  nisbatan  umumiy 

ifloslantiruvchi  moddalar  miqdori  deyarli bir xil ko’rsatkichlarda  tebranmoqda  va 

shunday taqsimlanadi. Uglerod oksidi 50,9% ga nisbatan 50,3%, uglevodorodlar – 

15,2%  nisbatan  14,5%,  oltingugurt  dioksidi  –  16%,  azot  oksidlari  –  8,5%  ga 

nisbatan  8,9%,  qattiq  moddalar  –  6,6%  ga  nisbatan  6,1%  va  boshqalar  3,4%  ga 

nisbatan  3,6%  larga  muvofiq  tarzda  to’g’ri  keladi.  Ayni  shu  yillar  mobaynida 

stasionar  manbalar  chiqindilarining ko’proq qismini  oltingugurt  dioksidi  (41,2%), 

uglevodorodlar  (21,9%),  qattiq  moddalar  (16,5%),  azot  oksidlari  ((9,1%)  tashkil 

etadi. Oltingugurt dioksidi, azot oksidlari va qattiq moddalarning asosiy manbalari 

xududiy  qozonxonalar  va  issiqlik  elektr  stansiyalaridir  (IES).  Metallurgiya  ishlab 

chiqaruvchi sanoat manbalaridan oltingugurt dioksidi hamda ftorli vodorod, gaz va 

neft ishlab chiqaruvchi korxonalardan og’ir metallar, qurilish korxonalardan qattiq 

moddalar  va  chang  chiqariladi.  Kimyoviy  ishlab  chiqarish  korxonalaridan  esa 

zararli  spesifik  (o’ziga  xos)  ifloslantiruvchi  moddalar,  ya’ni  ammiak,  fenol, 

formaldegid chiqariladi.  

 

Ko’chma (qo’zg’aluvchan) manbalar chiqindilarida uglerod oksidi (70,4%), 

uglevodorodlar (13,2%), azot oksidlari (8,2%) ko’proq miqdorni tashkil etadi.