Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

46 

                                                          

orqali  televideniyada  3  marotaba,  4  marotaba  radiolarda  targ’ibot  ishlari  olib 

borildi. 

 

2014  yil  IIB  YXXX,  DSENM  xodimlari  hamda  viloyat  tabiatni  muhofaza 

qilish qӯmitasi atmosfera havosini muhofaza qilish inspeksiyasi tomonidan  «Toza 

havo»  tadbiri  I-II-  bosqichda  yo’llarda  jami  21334  ta  avtotransport  vositasi 

tekshilib, shundan 631 ta avtotransportlardan chiqayotgan chiqindi miqdori GOST 

me’yoridan  ortiq  ekanligi  aniqlandi.  Shundan  20938  ta  avtotransport  vositasi 

yo’llarda va turg’un postlarda tekshirishdan o’tkazildi. Avtokorxonalarning kirish 

chiqish  joylarida  406  ta  avtotranspot tekshirilib shundan 5 ta   avtotransportlardan 

chiqayotgan  chiqindi  miqdori  GOST  me’yoridan  ortiq  ekanligi  aniqlandi.        I-II- 

bosqich  davomida  3  ta  mansabdor  shaxs  va  70  ta  fuqarolarga  nisbatan  3651990 

so’m miqdorda ma’muriy jarima qo’llanildi. «Toza havo» tadbirining II- bosqichda 

viloyat  hududida  59  ta  avtotransport  vositasi  suyultirilgan  gaz  va  27  tasi  siqilgan 

tabiiy gazga o’tkazilishi natijasida atmosfera havosiga 15,44 tonna zararli gazlarni 

tashlanishi kamaytirildi.  

 

Biz  Samarqand  shahrida  uglerod  oksidini  kolenchetivalni  harakatsiz: 

minemal(n  -  min)  va  maksimal  (n  -  max)  aylanishda  o’lchadik,  bu  ma’lumotlar 

quyidagi  jadvallarda  (4.3.1)  keltirilgan  va  ushbu  ma’lumotlar  172203  -  87  Gost 

bilan taqqoslangan. Motorning harakatsiz turgan havo-yoqilg’i 0,8 bo’lgan davrida 

ajralib  chiqqan  gazlar  tarkibida  uglerod  oksidining  miqdori  maksimal  bo’ladi. 

Yoqilg’i  kuchsiz  bo’lganda  esa  uglerod  oksidining  miqdori  minemaldir.  Bu 

motorning  ishlashiga  havo-yoqilg’i  1,0-1,2  to’g’ri  keladi.  Tejamkor  motorli 

mashinalar  gaz  yoqilg’isi,  tarkibida  ko’p  miqdorda  oktani  bo’lgan  benzin  bilan 

ishlaganda  uglerod  oksidining  atmosferaga  ajralib  chiqishi  juda  kam  bo’ladi. 

Chunki  yonilg’i  butunlay  yonib  bo’ladi.  Xullas  avtomobillardan  ajralib  chiqqan 

gaz  miqdoriga,  motorning davomli  (qancha vaqt)  ishlagan davri  katta ahamiyatga 

egaligi quyidagi jadvalda ko’rsatilgan (3.6- jadval).