Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

42 

                                                          

3.4. Samarqand shahrida avtotransport vositasida atmosferaning ifloslanish 

darajasini o’rganish va chora-tadbirlarni aniqlash. 

Biz  bu  borada  ichki  yonar  dvigatellardan  chiqadigan  uglerod  oksidining 

ajralib  chiqishini  aniqlash  uchun  E.Abdurahmonov,  T.Xoshimov,  Sh.Saxibov, 

A.Nasimov  kabi  olimlar  tomonidan  ishlab  chiqilgan  gazoanalizatorlar  yordamida 

turli  avtomashinalardan  ajralib  chiqqan  uglerod  oksidi  miqdorini  aniqlash 

usullaridan  foydalandik  va  uni  172203-87  Gost:  «Oxrana  prirodы  i  atmosferы, 

norma  i  metodы  izmereniy  soderjaniya  oksida  ugleroda  i  uglevodoroov  v 

otrabotannыx 

gazax 

avtomobiley 

s 

benzinovыmi 

dvigatelyami» 

bilan 

taqqoslashtirdik. 

Hozirgi  davrda hyech  kimga  sir  emacki, nafaqat  Samarqand  shahrida balqi, 

xatto  butun  dunyo  miqqiyosida  atmosfera  xavosi  tarkibining  ifloslanishi 

kuchaymoqda.  Buning  respublikamizda  asosiy  sababchisi  xarakatlantiruvchi 

manba,  avtotransport  kompleksi  -  avtomobil  transporti,  qishloq  xo’jalik 

mashinalari,  yo’l-ko’prik  texnikasi,  avto  moy    quyish  shaxobchalaridir.  Ularning 

chiqindisi  butun  ishlab  chiqarish  sanoatning  va  energetikaning  chiqindisining 

yig’indisidan  ikki  barobar  ortiqdir.  Avtomobil  parklari  asosan,  shaharlarda 

joylashgan. Agar o’rta hisobda dunyoda 1 kv.km. maydonga besh dona avtomobil 

to’g’ri  kelsa,  rivojlangan  mamlakatlarning  katta  shaharlarida  esa,  uning  zichligi 

200-300  marotaba  ko’p.  2004  yilda  dunyoda  300  mln.  yengil,  80  mln.  yuk 

avtomobillari  va  2  mln.dan  ortiq  shahar  avtobuslari  mavjud  bo’lgan.  AQShning 

statistik  ma’lumotlariga  qaraganda  butun  ifloslanishning  60%ni  faqat  transport 

vositalari berar ekan. Avtomobillar ko’plab qimmatli neft maxsulotlarning yoqadi 

va  shu  bilan  birgalikda  bizni  o’rab  turgan  muhitga  asosan,  atmosferaga  sezilarli 

darajada  zarar  keltiradi.  Ular  atmosferani  asosan  is  gazi,  azot  birikmalari, 

uglevodorodlar,  benzoperin,  aldegidlar  va  qo’rg’oshin  bilan  ifloslaydi.  Bizning 

Respublikamizda esa 2000 yilda atmosfera havosining ifloslanishining miqdoridan 

avtotransportlar  

---

43