Самарљанд шаќри атмосфераси, уни ифлослантирувчи манбалар ва олдини олиш чора тадбирлари

52 

                                                          

 

52 

chiqqan  gazlar  hisobiga  bo’lmoqda.  Hozirgi  vaqtda  avtomobillar  sonining  ko’payib 

borishi  atmosfera  va  uning  yerga  yaqin  qatlamlarida  azot,  oltingugurt,  uglerod 

gazlarining, qo’rg’oshin birikmalari va boshqa zaharli moddalarning (benzol va uning 

aerozollari kabilar) miqdorining kamayib ketishiga olib kelmoqda. Avtomobillarning 

asosiy qismi shaharlarda mavjud bo’lgani uchun ulardan chiqqan zaharli konserogen 

moddalar shaharlarda zich joylashgan aholi sog’lig’iga ta’sir etadi.  

Rivojlangan  mamlakatlar  tashqi  muhit  ifloslanishining  100  dan  60  foizi 

avtomobil  dvigatellari  chiqarayotgan  zaharli  moddalar  tufayli  sodir  bo’lmoqda. 

Shuning  uchun  ham  ba’zi  mamlakatlarda,  masalan  Yaponiyada  avtomobillarning 

ko’pligi  uchun  ko’cha  harakatini  boshqaruvchi  polisiya  xodimlari  har  ikki  soatda 

kislorod  maskasini  almashtirib  turishga  majburdir.  Shu  sababli  ham  mutaxassislar 

avtomobillarning  g’ildiragi  kimyoviy  fabrika  deyishadi.  Avtomobillar  chiqargan 

gazlar  hamda  og’ir  metallar  kishi  salomatligiga  salbiy  ta’sir  ko’rsatadi.  Agar 

avtomobil motori yaxshi ishlamasa, yonilg’I to’liq yonmaganligi tufayli uglevodorod  

normadan  bir  necha  barobar  ko’ayib,  uning  bir  qismi  smolali  qurumga  aylanadi. 

Shuningdek  benzin  iflos  bo’lsa,  (bizdagi  Qashqadaryodan  kelayotgan  konsentrat 

benzinga  o’xshagan)  ham  mashinalardan  zaharli  gazlar  me’yoridan  2-3  va  hatto 

undan  ziyod  ham  chiqaradi.  Shuning  uchun  ham  transport  qatnovi  ko’p  bo’lgan 

ko’sha  yaqinrog’ida  bolalar  aravachasiga  o’tirgan  go’dak  onasiga  nisbatan  ko’proq 

zaharlnadi.  Avtomobillardan  chiqqan  uglerod  oksidlari  inson  organizmiga  ya’ni 

qonda gemoglabin bilan birikib, uning kislorod tashish funksiyasini buzadi. 

Yana shu ma’lumki, oldin yurak infarkt- miokardi xastaligi keksa hamda kam 

harakat  qiluvchi  kishilarga  xos  kasallik  deyiladi.  Ammo  oxirgi  yillarda  bu  kasallik 

bilan  yosh  va  havo  tarzi  doimo  harakatda  bo’lgan  kishilar  ko’proq  chalinmoqda. 

Buning  sababi  benzin  tarkibidagi  qo’rg’oshin  birikmalari  nafas  olish  yo’llari  orqali 

o’tib ular yurak-qon tomirlarini shikastlar ekan.                   

---