Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Global raqobatning oshishi va xatarlar. 
Global ta’sir va cheksiz iqtisod biznes hamda xalqaro darajada marketingni o’sishiga ijobiy ta’sir 
ko’rsatadi. Xalqaro savdo uyushmasi, Yevropa Ittifoqi, Erkin savdo kelishuvi kabi Xalqaro 
tashkilotlarning va kompaniyalararo jahon bozoriga kirib borish uchun qo’shma tashkilotning
shakllanishi mijozlar uchun ko’proq afzallik , katta tanlov, hamda yuqori sifatli mahsulotga ancha
arzonroq narxlarni berdi.
20
Ishlab chiqarish texnologiyasidagi rivojlanish. 
Ishlab chiqarishdagi eng zamonaviy texnologiyalardan biri bu tovar-material zaxiralarni vaqtga 
boshqarish yoki shunchaki “bir zumda” hisoblanadi. Bu tizim doirasida, korxonalar Tovar moddiy 
zaxiralarni saqlashga majbur emaslar. Xom-ashyo, materiallar yoki tovarlar ular kerak bo’lganda tartibga 
solinadi. Bu tizim sifatni boshqarish funksiyasi kabi amalga ohiriladi. Boshqa tomondan, ishlab 
chiqarishning yangi va elastik texnologiyasi ishlab chiqarish vaqtini kamaytirish va maxsulotni xaridorga 
yetkazib berilishini oshirish uchun ishlab chiqilgan.
Informatsion texnologiyalar, internet va elektron tijorat sohasidagi rivojlanish. 
Informatsion texnologiyalar, internet va elektron tijorat sohasidagi rivojlanish keskin o’zgarishlar 
va texnologiyalardan foydalanish sohasidagi rivojlanish natijasida vujudga keldi. Bu sotishda va biznes 
malumotlarga ishlov berish aloqa kerakligini bildiradi. 
“Xaridor har doim haq”. Ushbu ibora xaridorlar orasida ularning huquqlari haqida yuqori 
xabardorlikni yuzaga keltiradi. Bu huquqlar sifatli mahsulot va xizmatlarni muvofiq narxlarda tanazzul 
qilish, shuningdek, mahsulotning bozordagi hayotiy sikli qisqarishini o’z ichiga oladi. Bu esa 
xaridorlarning talabini qondirish uchun mahsulotlarga bo’lgan innovatsiyalar tezroq va aniqroq bo’lishi 
kerakligini anglatadi.
 
5.Yangi tashkilot shakllarining paydo bo’lishi va ularni boshqarish 
 
Yangi biznes masalalari asosan xaridorlarning talablari va ularni qondirshga qaratilgan bo’ladi.
A)
Benchmarking 
Benchmarking bu biznes tashkilot yordamida ular faoliyatining muvaffaqiyatlik faktorlarini 
aniqlash jarayoni hisoblanadi. Tadqiqot eng yaxshi amaliyotda boshqa firmalar yoki o’z korxonasining 
bo’limlari tomonidan amalga oshiriladi. Tadqiqot natijalari asosida, yuksalish benchmarkingga yoki eng 
yaxshi ko’rsatkichga yetishish uchun amalga oshiriladi.
B)
Umumiy sifat boshqaruvi
20
Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 2014; 
188-190 bet. 

---

165 
Umumiy sifat boshqaruvi – xaridorlarga eng yaxshi mahsulot va xizmat ishlab chiqarishni oshirish 
uchun usul va siyosatni ishlab chiqadigan jarayondir.
USBning ijobiy samarasi brendga moyillikni bildiradi, ya’ni mahsulot sifatini oshirib, bozorda
raqobatchilar o’rtasida raqobatlik ustunligini yanada yaxshilaydi. 
C)
Uzluksiz yaxshilanish (Kaizen) 
Kaizen Yaponiyadan kirib kelgan boshqaruv usulidir. Bu usulning maqsadi katta bo’lmagan 
miqdorda lekin doimiy asosda sifatli ishlashda menejer va tashkilot ishchilarining o’z ishiga sodiqligini 
oshirish. Kaizen texnikasi benchmarking va USB bilan zich aloqalarga ega.
D)
Faoliyatga asoslangan xarajat (ABC) 
Xarajatlarni hisoblashning bu usuliga asosan, korxonalar o’z faoliyatini analiz qilishi, 
rejalashtirishni yaxshilashi, mahsulot xarajatlarini baholashi, va boshqaruvni nazorat qilishi lozim.
Hisoblashning bu usuli boshqaruv amaliyotining yangi shaklini barpo etdi.: Faoliyatga asoslangan 
boshqaruv (ABM).
E)
Reinjiniring 
Reinjiniring bu - katta masshtabdagi yangilanish va remontning misollari, yiriklashtirish, 
mavjud bo’lgan binoning fizik aspekti yoki obyektini eskirishi, texnik ishlab chiqarish ko’rinishidagi 
mahsulotni qayta tuzish, mahsulot dizayni va loyihalash jarayoni.
F)
Maqsadli xarajatlar. 
Xarajatlarning maqsadli ko’rsatkichi raqobatdosh narx darajasiga qarab mahsulot yoki xizmatning 
narxini aniqlashni o’z ichiga oladi. Bu yondashuvni tanlagan korxona o’z mahsulotining narxini 
tushurishga harakat qiladi yoki, mahsulot yoki ishlab chiqarishni maqsad qilib qo’yilgan daromadga 
yetishish maqsadida qayta loyihalaydi.
Maqsadli xarajatlarni hisoblash formulasi: