Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Maqsad qilingan narx : bozor narxi – maqsadli daromad 
G)
Xarajatlarning hayot sikli
 
Xarajatlarning hayot sikli tamoyili mahsulotning butun hayotiy sikli davomida xarajatlarni oshkor 
etish va nazorat qilish uchun ishlatiladigan boshqaruv uslubining bir turidir. Mahsulotning hayotiylik sikli 
xom-ashyo sotib olish va mahsulot dizaynidan boshlanadi va mahsulot yoki xizmat buyurtmachilarga 
yetkazib berilgunigacha va hattoki texnik xizmat ko’rsatishgacha davom etadi. 
H)
Cheklovlar nazariyasi
 
Cheklovlar nazariyasi shunday tamoyillarga asoslanadiki, unga ko’ra tizim ishidagi yoki oqimidagi
kamida bitta to’siq oldindan ko’ra olinishi kerak. ("Darbog’az») - Misol uchun, ishlab chiqarish jarayoni. 
Ushbu nazariya muammolarni aniqlash va ishlab chiqarish jarayoni davomida ularni bartaraf etish 
uchun boshqaruvni kuchaytiradi. Ko'pchilik rahbarlar mahsulot ishlab chiqisharish samaradorligi va 
ularni mijozlarga yetkazib berish tashkilotning ishlash ko'rsatkichlaridagi asosiy kalit ekanligiga 
ishonadilar . Tashkilotlar jahon bozorida raqobatdosh bo’lishlari uchun bu cheklovlar bekor qilinishi 
kerak. 
I)
Ko’rsatkichlar tizimi balansi 
Ko’rsatkichlar tizimining balansi tashkilotning strategiya va maqsadlari bilan bog’liq moliyaviy va 
operativ tadbirlarni o’z ichiga oluvchi, unumdorlikni o’lchash tizimini o’zida ifoda etadi. 
Ko’rsatkichlar tizimi balansining 4 muhim unsurlari: 
1.
Moliyaviy ko’rsatkichlar; 
2.
Mijozlarning qoniqishi; 
3.
Ichki ish jarayoni; 
4.
O’quv va innovatsion o’lchovlar.
21
 
21
Wan Madznah Wan Ibrahim va Mohd Rizal Palil “Fundamentals of business accounting” Oxford university Press, 2014; 
190-191 bet. 

---

166 
6.Xarajatlarni Hisoblash Tizimi 
 
Xarajatlarni hisoblash tizimi qaror qabul qilish jarayonini boshqarishda foydali bo’ladigan 
axborotlarni o’zida aks ettiradi. Talab etilgan axborot mahsulot yoki xizmatning narxi bilan bog’liq 
bo’ladi. Narxlar to’grisidagi bu ma’lumotdan har bir bo’lim va tashkilot xodimining ish faoliyatini 
baxolash va nazorat qilishdagi omil sifatida foydalaniladi. Xarajatlar hisobi to’g’risidagi ma’lumot 
rahbariyat tomonidan budjetni rejalashtirish uchun ishlatiladi.
Xarajatlar hisobi tizimi korxonalarga mahsulotning qaysi turini ishlab chiqarish, qancha miqdorda va 
qanday qilib mahsulot ishlab chiqarish kerakligini to’g’risida qarorlar qabul qilshda ko’maklashadi. 
Xizmatlar ko’rsatadigan tashkilotlar uchun xarajatlarning hisob tizimi xizmat ko’rsatishda muhim 
bo’ladigan xarajatlar turini aniqlashda yordam beradi.