Самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти ветеринария факултети

спесифик 
таъсири
дейилади. 
Оқсилларнинг спесифик динамик таъсири мезиларли бўлиб моддалар 
алмашинувини 31% га, ѐғлар 15%, углеводлар 6% га тезлашади. Озиқалар 
спесифик динамик таъсир механизми ҳали тўлиқ ўрганилмаган. Лекин озиқа 
парчаланганда ҳосил бўладиган сирка, чумоли кислота ва турли аминокис-
лоталар шу таъсир юзага чиқишида муайян ўрин егаллайди. 
Озуқани истаъмол қилиши, парчалаши учун организм белгили 
миқдорда енергия сарфлаб, бу моддалар алмаинувини тезлашишига олиб 
келади. Озиқаларни спесифик динамик таъсирида нерв системаси ҳам рол 
ўйнайди. 

---

151 
Жисман 
иш даврида моддалар алмашинуви. М
ускуллар 
ишлаганида мод-далар алмашинви кучайиб, енергия сарфланади. Мускул зўр 
бериб ишласа енергия сарфи ортиб, 1м йўлни итлар текис йўлдан юрганида 1 
кг тирик вазнига 0,58 к/жоул, тоққа кўтарилишида 7,26 к/жоул, қўйлар текис 
йўлда юрганида 0,59 к/жоул, тоққа кўтарилганида 6,45 к/жоул енергия 
сарфлайди. Демак турли ҳайвонлар текис йўлда юрганида 1 м йўлни ўтиши ѐ 
кг тирик вазнига қараб бир хил миқдорда енергия сарфлар екан. Ҳайвонлар 
озиқа истеъмол қилганида ҳам енергия сарфлаб, бу енергия истеъмол 
қилинаѐтган озиқа турига боғлиқ бўлиб дағал озиқани чайнаш учун кўп 
енергия сарфланади. Сигирлар 1 кг пичанни чайнаши учун 66 к/жоул, қайта 
чайнаш учун 45 к/жоул жами 111 к/жоул енергия сарфлайди. 
Очлик вақтида моддалар алмашинуви. 
Организмда тўла ва қисман 
оч қолиш кузатилиб, тўла оч қолганида организмга мутлоқо озиқа 
киритолмай, қисман очликда организмга киритилган озуқани тўйимлилиги 
шу организмни қондирмайди. Тўла ва қисман оч қолишдан ташқари ҳазм 
системси девори орқали озуқани қон ва лимфага сўрилиши бузилганида ҳам 
очлик юзага келади. Ҳайвон оч қолганида моддалар алмашинуви пасаяди ва 
организм ўз енергетик ахтиѐжларини углеводлар ҳисобига қондиради. 2-3 
кунда углевод-ларни камайиши минимал ҳолатга келади. Енди организм 
енергетик еҳтиѐж-лари, ѐғлар ҳисобига таъминланиб, у ѐғлар миқдорига 
боғлиқ. Ёғлар парчала-нишида кетон таначалари кўпайиб, глюкоза камайиб 
НК 0,7 тенг бўлади. ,
Организмдги ѐғ ресурслари парчаланиб, сарфланиб бўлганидан сўнг 
очлик-ни кейинги даврида оқсилларни парчаланиши ҳисобига қопланиб ва 
НК 0,82 га кўтарилади. Тўқима оқсилларини парчаланиши оч қолган 
организмни ѐмирила-ѐтганидан, ҳалок бўлаѐтганидан дарак бериб организм 
вазни 50% гача камаяди. Катта ҳайвонлар 2-3 хафта, ит ва мушуклар бундан 
ҳам кўп оч яшаши мумкин. Очлик туфайли турли органларни вазни турлича 
камаяди. Масалан: ѐғ тўқимаси 95%, тана мускули 30%, жигар. 50%, қолган 
органлар вазни 20% гача камайи-ши мумкин. Нерв системаси ва юрак 
мускуллар вазни 2% атрофида камаяди. Очлик деворида қонда оқсил 
камаяди, капиллярлар деворининг ўтказувчанлиги ошади ва тўқималарда сув 
тўпланиб