Самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти ветеринария факултети

транспорт 
қилувчи нуклеин кислота ва 
шакл берувчи 
нуклеин кислоталар бор. Нуклеин кислоталар ҳар хил биологик жараѐнларни 
бажаришида айниқса нерв системсининг фаолияти, нерв ҳужайраларда 
бўладиган физиологик хислатларни таъминланишида қатнашади. Шу 
маълумотларга кўра организмга оқсил талабини қондириш учун ва 
физиологик жараѐнларни нормал кечиши учун ҳар хил оқсиллар билан 
биргаликда нуклеин кислоталари киритилиши зарур. Нуклеин кислоталари 
турли нуклеопротеидлар таркибида бўлиб, уларнинг манбаи ўсимлик ва 
ҳайвонот дунѐсидан тайѐрланадиган озиқа ҳисобланади. 
3. Организмнинг оқсил еҳтиѐжини қондириш учун ҳар бир организм 
ўзига хос оқсил талаби бошқа озиқалар билан таъминланиб фақат пластик 
материал сифатида етарли бўлган оқсил миқдорига оқсил минуми дейилади. 
Оқсил минумими организмнинг тирик вазнига нисбатан белгиланиб, гўштхўр 
ва аралаш овқатланадиган организмлар учун 1 кг тирик вазнига 1 грамм ѐки 
1,2 грамм, ўтхўр организми учун 1 кг вазнига 0,6-0,8 грамм оқсил талаб 
қилинади. Бу оқсил минуми даражаси организмнинг яшаш шароити, 
бажарадиган иши, физиологик ҳолати ва маҳсулдорлигига қараб ўзгаради ва 
ўртача 25-30% атрофида оқсил қўшилади. Оғир иш бажарадиган 
организмларга, сурункали касалликдан кейин тикланаѐтган организмларга, 
бола боқиб ўстираѐтган организмларга ва маҳсулдорлиги юқори бўлган 
организмларга оқсил минумига қўшимча 30% ҳар хил шаклда оқсиллар 
берилиши зарур. 
Бир туѐқлиларнинг кўр ичак, чамбар ичакларида кўп оқсил 
синтезланади. Кавш қайтарувчи ҳайвонлар сўлаги орқали ажрала-ѐтган 
азотни озиқа билан аралаштириб қорин микроорганизмлари ўзлаштириб 
оқсил синтезлаб беради 8% атрофида қўй, ечки, қорамолларда сўлак 
таркибидаги азотни оқсилга айлантириб ҳазм қилади. Умуман фермент ва 

---

416 
бошқа суюқликлар, ошқозон, ичак, шиллиқ қавати емирилиб тушиб шу 
оқсилларни қайта синтезлаб бу 20% атрофида бўлади. 
Организмда оқсил талабини ҳисобга олиб оқсил алмашиниш баланси 
ўрганилади. Оқсилни асосий қисми азот моддаси сифатида ажралиб чиқиши 
ва фақат азот моддаларини бўлишини назарга олиб, оқсил алмашиниш 
даражсини аниқлаш учун азот баланси текширилади. Азот баланси мусбат ва 
манфий ҳамда тенг бўлиши мумкин. 
Агар 
организмга киритилаѐтган азот миқдори организмдан 
чиқарилаѐтган азотдан кўп бўлса