Самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти ветеринария факултети


артерия  дейилади, юракга келиб қуюлувчи қон томирларига  вена қон томирлари



Download 3,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet130/268
Sana05.01.2023
Hajmi3,13 Mb.
#897834
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   268
Bog'liq
hajvonlar fiziologiyasi

артерия 
дейилади, юракга келиб қуюлувчи қон томирларига 
вена қон томирлари 
дейилади. 
Артерия қон томирлари вена томирларига нисбатан қалин бўлиб, вена 
қон томирларининг диаметри катта лекин, қалинлиги деярли қалин эмас. 
Капилляр томирлар бир қават эндотелий ҳужайраларидан тузилган бўлиб, газ 
ва моддалар алмашинувини бажаради. 
Юрак томирлар системасининг физиологиясини ўрганиш ўзига хос 
тарихий тарақиѐтга эга. Юрак томирлар системасининг фаолиятини 
ўрганишга талуқли дастлабки маълумотлар Аристотел, Гиппократ томонидан 
бошланган бўлиб, Гиппократ организмда юрак ва юрак жойи борлигини 
аниқлаган. Юрак томирлар системасининг фаолиятини ўрганишда бизнинг 
эрамиздан олдинги асрларда К.Голен томонидан юрак ва унинг атрофидаги 
катта қон айланиш доиралари текширилиб аниқланган ва ниҳоят Голен 
нуқсонларга йўл қўйган бўлиб, у юрак тешиклардан иборат деган (у эмбрион 
юрагида бўлмачалар ўртасидаги, бўлмача ва қоринчалар ўртасида тешиклар 
бўлгани учун бу тешиклар доимий соқланади деб билган). 
Пулсни 
организмни 
характери, 
нерв 
системаси 
фаолиятига 
боғлиқлигини Абу Али Ибн Сино томонидан аниқлаган. 
1628 йил В.Горвей катта ва кичик қон айланиш доирасини ва қоннинг 
ўпка орқали айланиб тозаланишини аниқлаган. 
1661 йил Малпигий капилляр қон томирлар системасини аниқлаган, 
катта ва кичик қон айланиш системасини тўлиқ ўрганган. 
1842 йил А.П.Валтер бақаларда ва 1852 йил К.Бернар қуѐнларда 
симпатик нервни томирлар тонусига таъсирини, ака-ука Веберлар адашган 
нервни, И.Ф.Сион симпатик нервни юрак ишига таъсирини 1885 йил 
ўрганган. 
И.П.Павлов 
шогирдлари А.Д.Сперанский, Л.А.Орбелилар нерв 
системаси-нинг трофик хусусиятларини ўрганди. И.М.Биков юрак ишини 
ўзгартирувчи шартли рефлексларни ҳосил бўлишини исботлайди. 
Қон томирлари ва юракнинг тузилиши ҳамма ҳайвонларда бир хил 
эмас ва ўзига хос эволюсион ривожланишга эга, умиртқасиз ҳайвонларда 
(кавак ичлиларда) махсус қон ва қон томирлари бўлмайди, уларда моддалар 
алмашинуви лимфа суюқлиги орқали содир бўлади. Эволюцион тараққиѐт 
жараѐнида бу суюқликлар йўли такомиллашиб, ривожланиб, бир-бири билан 
бирлашиб турли хил органлар ичкарисига кириб боради. Ҳалқали 
чувалчангларда қон айланиш системаси биринчи бўлиб вужудга келган. Бу 
умиртқасиз ҳайвонларда қон билан лимфа биргалашиб аралаш оқиб унга 

Download 3,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   268




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish