Самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти ветеринария факултети

юракнинг систолик 
ҳажми 
дейилади. 
Юракнинг систолик ҳажми юрак бўшлиқларининг ҳажмига, юракга 
оқиб тушаѐтган қон миқдорига, юрак мускулларининг қисқариш кучига, 
томирларнинг қон оқишига кўрсатадиган қаршилигига боғлиқ. 
Юракнинг бир дақиқада уриш сонини билсак, уни юракни систолик 
ҳажмига қўпайтириб 
юракнинг дақиқалик ҳажмини
аниқласак бўлади. 
Юракнинг дақиқалик ҳажми: систолик ҳажми: 
новвосда 45 литр
700 мл 
отларда 23 литр 
700 мл 
қўйда 5 литр 
70 мл 
чўчқада 4,5
60 мл 
итда 2
20 мл 
товуқда 0,4
2,5 мл 
балиқда 0,03 1,5 мл 
Жисмоний иш вақтида систолик ва дақиқалик ҳажм ошади. 
Юрак 
мускулларининг хусусиятлари 
Юрак мускуллари 
тузилиши, таркиби жиҳатидан склет ва ички органларнинг силлиқ 
мускуллардан фарқ қилади. Умуман мускулларнинг анатомик гистологик, 
физиологик томондан ўрганганда иккига бўлиб ўрганилади.
 
Организни ички қисмидаги органларни ташкил қилган мускулларга 
силлиқ мускуллар дейилиб, 
эластиклиги яхши ривожлангандир. 
Склет мускуллари кўндаланг тарғил мускуллар ўзига хос тузилган ва 
физиологик хислатлари билан фарқ қилади. Юрак мускулларининг баъзи бир 
хусусиятлари умумий тўқималарга хос бўлса, бошқалари фақатгина юрак 
мускуллари учун хосдир. Организмнинг склет мускуллари доимо организмни 
мувозанат ҳаракатини таъминлаб туради. Лекин у мускуллар организмни 
ички органлар мускулларига ўхшаб зўриқиб ишламайди, балки эркинлиги 
кўп. Масалан: тик турганда оѐқ, умиртқа скелет мускуллари қисқариб танани 

---

261 
тик қилиб туради. Ўтирганда нафас ҳаракатини таъминлайдиган мускуллар 
зўриқиб ишласа ҳам бошқа мускуллар бўшашган бўлади. 
Ички органлар мускулларининг (юрак) ишдан ташқари ҳолати кам 
бўлади. Юрак мускуллари енергияни кўп сарфлаб кислород ва озиқага 
ехтиѐжи катта бўлиб, доимо қўзғалган бўлади. Шунинг учун ҳам юрак 
мускулларини ўзига хос физиологик ҳислатлари мавжуддир. 
1).Таъсирот ўтказиш хусусияти хосдир. Ўтказувчанлик юрак мускул 
системасидаги махсус ўтказувчи системалар орқали таъминланади. Юракда 
бундай ўтказувчи система махсус нерв тугунчалари ва мускул толаларидан 
иборат бўлади. Энг асосий қўзғалувчи тугун юракни ўнг бўлмачалари устида 
вена синуси қисмига жойлашган Кейт – Флека тугуни баъзи адабиѐтларда 
Кисс-Флека дейилади. 
2).Атриовентрикуляр қисмда жойлашган Ашоф Товар тугуни. 
3).Гисса тугуни-оѐқчалари. 
4).Пуркинье толалари. 
Ана шу системага