Самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти ветеринария факултети

Ўт ҳосил бўлиши ва чиқарилиши. 
Ўн икки бармоқли ичак 
бўшлиғига 
ошқозон 
ости 
безининг 
ширасидан 
ташқари 
жигар 
ҳужайраларидан ишланиб чиқариладиган ўт суюқлиги ҳам тушади. Жигар 
ҳужайраларида доимо ишланиб турадиган бу суюқлик майда-майда 
капиллярларга ўтиб улардан жигарнинг бўлмалари орасидаги ўт йўлларига, 
сўнгра умумий ўт йўлига тушади ва охири ўн икки бармоқли ичакга 
қуйилади. Демак, ўт суюқлиги фақатгина секрет бўлмасдан, балки ескрет 
ҳамдир. Жигар ҳужайралари ўт суюқлигини тинмай ҳосил қилиб турсада, 
аммо бу суюқлик ўн икки бармоқ ичакка вақт-вақти билан, яъни озуқа 
истеъмол қилиниб, ичакда ҳазм бўлаѐтган пайтида қуйилиб туради. Ичакда 
озуқа ҳазм қилинмаѐтган пайтда ўт йўли ѐпиқ бўлиб, ўн икки бармоқ ичакка 
ўт суюқлиги тушмасдан, ўт суюқлиги ўт пуфагида тўпланиб, йиғилади ва 
қуюқлашиб қолади. Отлар, туялар ва шимол буғиларида ўт пуфаги йўқ, бу 
ҳайвонларда ўт пуфаги вазифасини кенгайган ўт йўли бажариб, бу 
ҳайвонларнинг ичакларида озуқалар ҳазм бўлиши тўхтовсиз давом етиб 
туради.
Ҳайвонлар жигарида ўт ҳосил бўлиши ва унинг ўн икки бармоқ ичакка 
чиқарилиши хроник тажрибалар ѐрдамида ўрганилган бўлиб, худди меъда 
ости бези йўли ташқарига чиқарилганидек, тери устига чиқариб тикилади ѐки 
ўт йўли боғланиб, ўт пуфагига фистула қўйилади. 
Ўт йўлини ташқарига чиқариб тикиш ўт суюқлигининг ичак 
бўшлиғига чиқарилиш механизмини ўрганишга имкон берса, ўт пуфагига 
фистула ўрнатиш жигарда ўт суюқлигининг ҳосил бўлиш жараѐнини 
ўрганишга имкон беради. Керак бўлса иккала операсияни бир вақтда амалга 
ошириш мумкин. Лекин узоқ давом етадиган тажрибаларда ҳайвон 
организмини ўт суюқлигидан маҳрум қилмаслик ва шу тарқа уни ўлимдан 
сақлаб қолиш мақсадида ўт йўли ташқарига чиқарилиб тикиб қўйилганда 
ҳам, ўт пуфагига фистула ўрнатилганида ҳам ўт йўли ѐки фистулани махсус 

---

396 
шиша найча ѐрдамида ўн икки бармоқли ичакка ўрнатилган иккинчи 
фистулага ташқаридан улаб қўйса бўлади. Бу операсия ўт суюқлигини фақат 
тажриба вақтида олишга, тажрибадан бошқа вақтда еса унинг ичакка 
қуйилиб туришига шароит яратади. Кавш қайтарувчилар ўт йўли билан 
меъда ости безининг йўли ўн икки бармоқ ичакка биргаликда очилганлиги 
сабабли ўт пуфагига фистула қўйилганда ўт йўлини юқорироқдан, яъни 
меъда ости безининг йўли билан бирлашмаган жойидан боғлаш керак бўлади.