Самарқанд давлат архитектура қурилиш

O’sish – ulush matrisasida 
jiddiy nuqsonlar mavjud. 

---

262 
jozibador bo’lsa ham, bunday yondashuv salbiy tomonlarga ega. 
Ba’zi bizneslar bozor ulushi bo’yicha sardor bo’lsalar ham, foyda 
ma’nosida haqiqiy «yulduzlar» emas. Katta nisbiy bozor ulushiga 
ega bo’lmagan hamma bizneslar «itlar» guruhiga tegishli 
bo’lavermaydi. Ba’zan ular o’sish tezligida, foydalilikda va 
raqobatbardoshlikda sardorlardan ham uzib ketadilar. Baholashni 
talab qiladigan tayanch xususiyat – bu biznesning nisbiy bozor 
ulushini 
o’zgarish an’anasini aniqlashdan yoki «Biznes 
muvaffaqiyatga erishayaptimi yoki o’z mavqeini yo’qotayaptimi va 
nima sababdan?» degan savolga javob berishdan iborat. 
Matrisaning ushbu kamchiligini biznesni tasvirlovchi aylanalarda 
an’ana yo’nalishini ko’rsatuvchi strelkalar orqali bartaraf etish 
mumkin. (rasm 8.2)
 
3.
BKG matrisasi xo’jalik birliklarining investisiya imkoniyatlarini 
aks 
ettiradigan 
ishonchli 
indikator 
hisoblanadi. 
Masalan, 
«yulduzlar»ni investisiyalash yaxshi foyda keltirayotgan «sog’in 
sigirlar»ni investisiyalashga qaraganda jozibaliroq bo’lishi shart 
emas. Matrisa «so’roq belgisi» ostidagi biznes potensial g’olib yoki 
mag’lub ekanligini aks ettirmaydi. U iqtidorli investor yaqqol 
«itlar»ni «sog’in sigirlarga» aylantirish mumkinligi to’g’risida ham 
hyech narsa demaydi. 
 
4.
Sekin o’sib borayotgan tarmoq sardorining bozor vaziyati unga 
«sog’in 
sigirlar» 
sifatlarini 
kafolatlamaydi, 
chunki: 
a) 
mustahkamlash va himoya strategiyasi bilan bog’liq investisiya
talablari inflyasiya, texnologik o’zgarishlar va eskirgan asosiy 
vositalarni yangisiga almashtirish xarajatlari mavjud naqd pul 
oqimini yo’qqa chiqarishi mumkin; b) bozorlar to’yinib borgan sari 
raqobat omillari va vaziyati keskinlashadi, sotishni ko’paytirish va 
bozor ulushini kengaytirish uchun kurash esa foyda me’yorini 
pasayishiga va naqd pul zahiralarini bartaraf bo’lishiga olib keladi. 
5.
Biznes guruhlarining uzoq muddatli jozibadorligini har tomonlama 
baholash uchun kompaniya strategiyalari faqat tarmoqning o’sish 
tezligini va nisbiy bozor ulushini tahlil etish bilan cheklanib 
qolmasligi kerak. 

---

263 
6.
Bozorning nisbiy ulushi bilan foydalilik darajasi o’qish 
samaradorligi egri chizig’i tasvirlanganidek bir-biriga juda yaqin 
bog’liqlikka ega emas. Tarmoqlarda to’plangan ishlab chiqarish 
tajribasining solishtirma xarajatlarni pasaytirishdagi roli bir xil 
emas. Ba’zan haqiqatan ham bozorning yirik ulushi kompaniyaning 
solishtirma xarajatlar ko’rinishida ustunlikka aylanadi, ba’zan esa 
bunday hol yuz bermaydi. Shu sababli o’qish egri chizig’i 
samaradorligidan kompaniya raqobatbardoshligini ta’minlash 
yo’nalishida foydalanishga tavsiyalar berilganda ehtiyot bo’lish 
lozim.