Salitsil kislota Reja: I. Kirish. II. Asosiy qism

Salitsil kislotasining hosilalari
Nafaqat salitsil kislotasi antiseptik xususiyatlarga, balki uning hosilalariga ham ega. Salitsil kislotasi guruhining preparatlari klassik antirevmatik vositalardir. Yallig'lanishga qarshi ta'sirga qo'shimcha ravishda ular yaxshi isitma tushiruvchi va og'riq qoldiruvchi ta'sir ko'rsatadi. Salitsil dorilarining yallig'lanishga qarshi ta'siri antimikrobiyal ta'sir bilan bog'liq emas, balki ularning adrenokortikotrop gormonning chiqarilishini rag'batlantirish qobiliyatiga bog'liq. Bu gormon, o'z navbatida, kuchli yallig'lanishga qarshi ta'sirga ega bo'lgan buyrak usti korteks gormonlarining sekretsiyasini kuchaytiradi.
Salitsil kislotasi preparatlari
NS Asetilsalitsil kislotasi(aspirin C 6 H 4 (OCOCN 3) COOH) isitmani tushiruvchi, og'riqsizlantiruvchi, yallig'lanishga qarshi va revmatizmga qarshi vosita sifatida ishlatiladi.
NS Metil salitsilat u tashqaridan yallig'lanishga qarshi va og'riq qoldiruvchi vosita sifatida, sof shaklda, ko'pincha nevralgiya, revmatizm, miyozit va boshqalar bilan ishqalanish uchun xloroform, skipidar va yog'li yog'lar aralashmalarida ishlatiladi.
NS Natriy salitsilat U og'riq qoldiruvchi, isitmani tushiruvchi, yallig'lanishga qarshi, gutga va revmatizmga qarshi vosita sifatida ishlatiladi, ayniqsa o'tkir artikulyar revmatizmni davolashda.
NS Salitsilamid U revmatizm, revmatik bo'lmagan artrit va boshqalarni davolash uchun ishlatiladi. Salitsilamid boshqa salitsilatlarga qaraganda kamroq zaharli va bemorlar tomonidan yaxshi muhosaba qilinadi (yon ta'siri kam uchraydi).

NS Salitsil spirti - tashqi antiseptik, chalg'ituvchi, keratolitik va terini tirnash xususiyati beruvchi.
NS Salitsil malhami u mahalliy antiseptik va keratolitik vosita sifatida ishlatiladi.

Xulosa

Salitsil kislota, o oksibenzoy kislota, o karboksifenol, C₇H₆O₃ — oddiy aromatik oksikislota, rangsiz kristall modda. Mol. m. 138,12. Suyuqlanish temperaturasi 159°, qaynash temperaturasi 211°, Suvda oz, organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Tabiatda glikozid sifatida keng tarqalgan. Salitsil kislotani spirtlar (fenollar) bilan qizdirib, Salitsil kislota efirlari olinadi. Anilin bilan reaksiyaga kirishganda salitsilanilid hosil boʻladi. Salitsil kislota sanoatda fenolni karboksillab sintez qilinadi. Antiseptik xossaga ega boʻlganligi uchun tibbiyotda va oziq-ovqat, mevalarni konservalashda koʻplab ishlatiladi. Analitik kimyoda ham qoʻllanadi. Salitsil kislotaning metil, izoamil, benzil, fenil kabi efirlari muhim ahamiyatga ega.
Tibbiyotda antiseptik, ogʻriqni qoldiruvchi vosita sifatida, sepma (2— 5%), surtma (1 — 10%), pasta va spirtdagi eritma (1 va 2%) holida ishlatiladi. Salitsil kislota va sirka kislotaning murakkab efiri — aspirin.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   A.V.Belotsvetov, S.D.Beskov, N.G.Klyuchnikov Ximicheskaya texnologiya. M."Prosvesheniya" 247.
   
2. 
   Otakuziev T.A., A.A.Ismatov, N.P.Ismoilov, F.M.Mirzaev "Noorganik metallar kimyoviy texnologiyasi" T."Uzbekiston" 168.
   
3. 
   J.Isroilov. Sanoatning eng muxim tarmoklari texnologiyasi asoslari. T."Ukituvchi" 43.
   
4. 
   Sh.M.Mirkomilov Kimyo texnologiya ma`ruzalar matni. Nizomiy nomidagi TDPU 2000 y 134
   
5. 
   Google.com