Salimjon buriyev, dildora maxkamova, vafabay sherimbetov ekologiya va atrof muhit muhofazasi

8.1-rasm. Atmosferaning vertikal tuzilishi (R.Ramade, 1998 y). 
 
Troposfera
 – atmosferaning eng pastki qismi bo‘lib, uning yuqori chegarasi 
qutb  kengliklarida  8-10  km,  ekvatorda  esa  16-18  km  dan  o‘tadi.  Atmosferaning 
asosiy,  quyi  qatlami  bo‘lgan  troposfera  atmosfera  havosining  80  foizdan  ko‘p 
qismini  va  atmosferadagi  suv  bug‘larining  90  foizga  yaqinini  o‘zida  saqlaydi. 
Troposferada  turbulentlik  va  konveksiya  hodisalari  kuchli  rivojlangan  bo‘lib, 
bulutlar hosil bo‘ladi, siklon va antitsiklonlar shakllanadi. Yer yuzasidan yuqoriga 
ko‘tarilgan sari harorat pasayadi (har 100 metrda 0,65 °C ga)  va havoning zichligi 
kamayib  boradi.  Troposferaning  yuqorisida,  stratosferaga  o‘tish  qismida  harorat 
sovib – 50
0
 dan - 80°C gacha yetadi.  
Stratosfera
da  yer  yuzasidan  25  km  balandlikkacha  sovuq  harorat  deyarli 
o‘zgarmay  qoladi.  Stratosfera  bo‘ylab  quyoshning  ultrabinafsha  nurlari  ta’sirida 
ozon (O
3
) hosil bo‘ladi. Uning eng yuqori konsentratsiyasi yer yuzidan 22-25 km 
balandlikda  kuzatiladi.  Ozonning  miqdori  fasllarga  qarab  ham  o‘zgarib  turadi: 

---

88 
 
bahorda  ko‘payadi,  kuzda  esa  kamayadi.  Yerdan  50  -  55  km  balandlikkacha 
harorat ortib,  - 3 - 0 
0
C ga yetadi.  
Stratosferadan  so‘ng 
mezosfera 
qatlami  joylashgan  bo‘lib,  uning  Yer 
yuzasidan balandligi 50 km dan 90  km gacha boradi. Bu qavatdan yuqori harorat 
asta-sekin pasayib 85-90 km balandlikda - 100-130 
0
C gacha soviydi.  
Bu  qavatdan  yuqorida 
termosfera 
joylashgan.  Uning  balandligi  yer 
yuzasidan    800  km  gacha  boradi.  Bu  yerda  harorat  yana  ko‘tarilib  boradi  va 
taxminan 200-300 km balandlikda harorat doimiy + 350-400°C atrofida bo‘ladi.  
Ionosfera qavatidan keyin