Safin m. G., Rajabov a. I. Va ro‘ziyev yu. S



Download 2,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet78/98
Sana31.12.2021
Hajmi2,12 Mb.
#208980
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   98
Bog'liq
biofizikadan laboratoriya va amaliy mashgulotlar

Amaliy mashg‘ulot-11. 
Spektrofotometr  SF-4 da yorug‘likning  yutilishini  aniqlash. 
 Spektrofotometr  SF-4  asbobi  suyuqliklarning  200-220  mmk  dan 
1200  mmk  gacha  bo‗lgan  chegaradagi  optik  zichliklarni  aniqlash 
ishlarini  olib  borishga  mo‗ljallangan.  Ko‗zga  ko‗rinuvchi  va  infraqizil 
to‗lqin  uzunliklari  (

>320  mmk)  da  o‗lchash  olib  borilganda 
akkumulatordan  manba  oluvchi  cho‗g‗lanma  lampa  ishlatilsa, 
spektrning  ultrabinafsha  chegarasi  (220-320  mmk)  da  maxsus 
stabilizatorga  ega bo‗lgan  vodorod lampasi  ishlatiladi.   
Yorug‗likni  qabul  qiluvchi  sifatida  almashinadigan  vakuum 
fotoelementlari  xizmat  qiladi.  Manbadan  kelayotgan  yorug‗lik  kirish 
teshigiga  qaratib  qo‗yilgan  botiq  oyna  tomonidan  fokuslanadi  va  u 
ikkita  karra  prizmadan  o‗tib  keyin  chiqish  teshigi  orqali  kyuveta 
bo‗limiga yo‗naltiriladi.   
Yorug‗lik 
eritma 
solingan 
kyuvetadan 
o‗tgandan  so‗ng 
fotoelement 
tomonidan 
o‗lchanadi.  Fotooqim  kuchlantiruvchi 
tomonidan  kuchlantiriladi  va  nolni  qayd  qiluvchi  asbob  sifatida 
potensiometr  va  mikroampermetrdan  foydalanib,  o‗lchash  ishi  olib 
boriladi.  Yutilish  ko‗rsatkichini  o‗lchashda  yorug‗likning  yo‗liga 
dastlab  erituvchi  solingan  kyuveta  qo‗yiladi  va  teshikning  kengligi, 


 
88 
asbobning 
sezgirligi 
aniqlangandan 
keyin 
potensiometrning 
ko‗rsatkichi  T=100%  (D=0)ga  mos  keladigan  fotooqimning  kattaligi 
aniqlanadi.  So‗ng  karetka  [kyuvetani  ko‗chirgichi]  ni  surish  yo‗li  bilan 
tadqiq  qilinuvchi  eritma  solingan  kyuveta  yorug‗lik  manbayi  oqimi 
tomon  ko‗chiriladi  hamda  shu  sharoitda  potensiometr  bo‗yicha  optik 
zichlik  o‗lchanadi.   
Optik  zichlikni  o‗lchash  har  to‗lqin  uzunligining  5  mmk  miqdori 
oraligida  amalga  oshiriladi.  Maksimumni  aniqlash  va  aniqlik  darajasi 
2,5  mmk  va  hatto  1  mmk  oraliqlarigacha  kamaytirilishi  mumkin. 
Noma‗lum  modda  bilan  ishlaganda  yutilish  chegarasini  o‗lchash 
oralig‗i  20-30  mmk  bo‗lishi  mumkin.  O‗lchash  natijalarini  egri  chiziq 
D=f(α)  tarzida  ifodalanadi.  SF-4  bilan  ishlanganda  u  bilan  ishlash 
tamoyiliga  oid yo‗riqnoma  bilan tanishish  lozim. 
O‗lchash  sharoitini  tanlash  o‗ta  suyultirilgan  eritmalar  bilan 
o‗lchov  olib  borilganda  l
O
-l  tezligi  farqi  juda  kam  miqdorni  tashkil 
qiladi va optik zichlik aniqligi  juda past bo‗ladi.    
Boshqa  tomondan  eritmaning  konsentratsiyasi  juda  baland 
bo‗lganda  o‗tgan  yorug‗likning  jadalligi  I  keskin  kamayadi,  yuzaga 
keladigan  fotooqim  juda  susayadi  va  uni  aniq  ravishda  o‗lchash 
qiyinlashadi.  Shuning  uchun  o‗lchov  olib  boriladigan  ma‗lum 
chegarani  o‗z  ichiga  oladigan  va  optimal  sharoitni  namoyon  qiladigan 
optik zichlik  oralig‗i mavjud. 
Spektrofotometr  SF-4  da  o‗lchov  ishlari  D=0.3  dan  D=1.5  gacha 
bo‗lgan 
chegarada 
amalga 
oshiriladi. 
Bu 
sharoitlar 
eritma 
konsentratsiyasini  o‗zgartirish  yoki  optik  yo‗l  (kyuveta  qalinligi)ni 
o‗zgartirish  orqali  tanlab  olinadi.  Lekin  spektrofotometr  SF-4  bilan 
ishlaganda  teshikning  kengligini    taxminan  tanlash  mumkin  emas, 
chunki  eritmaning  optik  zichligini  o‗lchashda  har  bir  to‗lqin 
uzunligida  olib  boriladigan  potensiometrning  ko‗rsatkichi  100%  li 
o‗tkazuvchanlikka  mos kelishi lozim.  
Teshik  kengligini  kamaytirish  asbobning  sezgirligini  oshirib 
fokuslanishni  yaxshilash  yoki  sezgirligi  balandroq  bo‗lgan  yorug‗lik 
qabul  qilgich  (priyomnik)  dan  foydalanish  evaziga  erishiladi. 
Spektrning  har  xil  chegaralarida  yutilish  kattaligi  har  xil  bo‗ladi. 
Shuning  uchun  ko‗pincha  spektr  har  xil  suyultirish  texnikasidan 
foydalanib  alohida-alohida  tarzda  o‗lchash  orqali  amalga  oshiriladi. 
Umumiy  spektr  bo‗yicha  egri  chiziq  tasviri  chizilganda  optik  zichlik 
konsentratsiyasiga  to‗g‗ri proporsionalligini  inobatga  olish lozim. 
Modda  konsentratsiyasini  tanlashda  o‗lchash  uchun  2,4,8  va 


 
89 
hokaza  marta suyultirishlarni  qo‗llash maqsadga  muvofiq. 

Download 2,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   98




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish