Safin m. G., Rajabov a. I. Va ro‘ziyev yu. S


Yorug‘likning  yutilishi  ko‘rsatkichini  aniqlash



Download 2,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet77/98
Sana31.12.2021
Hajmi2,12 Mb.
#208980
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   98
Bog'liq
biofizikadan laboratoriya va amaliy mashgulotlar

Yorug‘likning  yutilishi  ko‘rsatkichini  aniqlash. 
Kyuveta 
orqali 
yorug‗lik 
nurlarning 
o‗tishida,  eritmaga 
tushayotgan  nur  tarqalishining  tezligi  susayadi,  chunki  eritma 
yorug‗likning  bir  qismini  yutadi.  Eritmaga  tushayotgan  nurning 
jadalligi  (I
0
)  va  u  orqali  o‗tgan  nurning  jadalligi  (I)  o‗rtasidagi 
miqdoriy  nisbat Lambert-Ber  qonuniga  muvofiq tushuntiriladi: 
 
D = lg
L
0
L
= C*E*L
 
Bu yerda: 
C-moddaning  molyar  konsentratsiyasi;   
L –yorug‗likning  optik yo‗li uzunligi (kundetaning  qalinligi); 
D-kattalik  optik  zichlik  deb  nomlanadi,  ε  esa  ekstinksiyaning 
molyar  koeffitsenti,  u  to‗lqin  uzunligiga  bog‗liq  va  muayyan 
moddaning  muhim  optik  tavsifi  ko‗rsatkichi  hisoblanadi.  O‗lchash 


 
86 
natijalari  odatda  optik  zichlik  tarzida  ifodalanadi.  Ba‗zan,  masalan, 
boshqa  xil  yorug‗lik  filtrlaridan  foydalanilganda  bundan  boshqa 
o‗tkazish  kattaligi (T) ahamiyat  kasb etadi. 
 
Т =
D = lg
T
L
0
L
L
 
 
Eritmaning  optik  zichligi  o‗lchanadigan  yorug‗likning  to‗lqin 
uzunligiga  bog‗liq  bo‗lib,  uning  tezligiga  bog‗liq  emas.  Bu  nisbatni 
ifodalovchi  egri  chiziq  yutilish  spektri  deyiladi.  Yutilish  spektrining 
shakli 
konsentratsiya 
o‗zgartirilganda  ham,  yutuvchi  qatlami 
qalinligini  o‗zgartirilganda  ham  o‗zgarmaydi.  U  yutuvchi  modda 
tabiati  va  muhitning  sharoiti  bilan  aniqlanadi.  Kyuvetaning  qalinligi 
yoki  namunaning  konsentratsiyasi  bir  necha  baravar  oshirilganda  unga 
mos  holda  hamma  to‗lqin  uzunliklarida  namunaning  optik  zichligi 
shunga  mos holda oshadi. 
Agar 
moddaning 
konsentratsiyasi  ma‗lum  bo‗lsa,  yutilish 
spektrining  tasvirini  tuzishda  ordinataga  optik  zichlik  (D)  ning qiymati 
emas,  balki  ekstinksiyaning  molyar  koeffitsienti  (ε)  qiymatini  qo‗yish 
lozim. U har bir to‗lqin uzunligi bo‗yicha: 
 
 =
D
CL

           (1) 
 
formula orqali aniqlanadi. 
Moddalarning  konsentratsiyasi  yuqori  bo‗lgan  hollarda  Lambert-
Ber  qonunidan  chetlanish  kuzatiladi.  Shuning  uchun  bu  chetlanish  bor 
yoki  yo‗qligini  aniqlash  maqsadida  tadqiq  qilinuvchi  konsentratsiyalar 
oralig‗i  tekshirib  (masalan,  eritmani  ikki  marta  suyultirib,  bunda  optik 
spektr  aniq  ravishda  ikki  marta  kamayadi)  ko‗riladi.  Agar  spektr 
muayyan 
moddaga  tegishli  ekanligi  aniqlangan  bo‗lsa,  unda 
moddaning  eritmadagi  konsentratsiyasini  hisoblab  topish  mumkin. 
Buning  uchun  ma‗lum  to‗lqin  uzunligidagi  optik  zichligi  (D)  ni  bilish  
talab qilinadi.  Moddaning  konsentratsiyasi 
 
C =
D
моль/литр
CL
 
     (2) 
formula  asosida  hisoblab  topiladi.  Kyuvetaning  uzunligi  (L)  odatda, 


 
87 
uning yon tomonida yozib  qo‗yilgan  bo‗ladi. 
Ba‗zan  ilmiy  adabiyotda  molyar  emas,  balki  boshqa  xil 
ekstraksiya  koeffitsientlari  keltiriladi  u  holda  konsentratsiya  hisoblash 
yo‗li 
bilan 
tegishli 
birliklarga 
ko‗chirilishi 
kerak. 
Agar 
konsentratsiyasi  oldindan  ma‗lum  bo‗lgan  standart  eritmani  tayyorlash 
(moddani  analitik  tarozida  tortib  olish  yo‗li  bilan)  imkoniyati  bo‗lsa, 
unda  tadqiq  qilinuvchi  eritmadagi  modda  konsentrasiyasi  quyidagi 
formula asosida aniqlanadi: 
 
C = Cst.
D
Dst.
             (3) 
 
Bu yerda:   
C-tekshiriluvchi  eritma  konsentratsiyasi;   
Cst standart  eritma  konsentratsiyasi;   
D  va  Dst  tegishli  eritmalarning optik zichliklari.  O‗lchashni bir xil 
to‗lqin  uzunligida  (asosiy  yutilish  maksimumida) bir xil erituvchida va 
bir xil uzunlikka ega bo‗lgan  kyuvetada  o‗tkazish  lozim. 
 

Download 2,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   98




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish