Сафарова Дилбар Джамаловна биология фанлари номзоди, доцент

ПЛЕВРА

Ҳар қайси ўпка плевра деб аталадиган сероз парда билан ўралган. Плевра икки варақдан – ички (висцерал) ва девор (париетал) варақлардан иборат. Ички ёки висцерал варағи дарвоза соҳасидан ташқаридан бутун ўпкани ўраб туради. Девор ёки париетал варағи эса кўкрак бўшлиғи деворини қоплаб олади. Ички ва девор варақлар ўртасида ёриқсимон плевра бўшлиғи бўлади. Бу бўшлиқ ичида плевра варақларини намлаб турадиган бироз миқдорда сероз суюқлиги жойлашган. Сероз суюқлиги нафас олишда ўпка ҳаракатларини енгиллаштиради. Плевра бириктирувчи тўқимали пластинка бўлиб, устидан мезотелий билан қопланган. Париетал плеврада жойлашувига кўра қовурға, медиастинал ва диафрагмал қисмлари фарқланади. Қовурға плевраси қовурғалар юзасини ва қовурғааро бўшлиқларни қоплайди. Тўш суягини олд томонидан, умуртқа поғона-сининг орқа томонидан қовурға плевраси медиастинал қисми билан туташади. Медиастинал плевраси перикард устини қоплайди ва ўпка илдизи соҳасида ўпканинг висцерал плеврасига ўтиб кетади. Пастда қовурға ва медиастинал плевралар диафрагмал плеврага ўтиб кетади. Фақат диафрагмани марказий қисмларига ўта олмайди, чунки бу ерда перикард диафрагмага ёпишган бўлади. Қовурға плевраси диафрагмал ва медиастинал плевраларга ўтиш соҳаларда ўпка чўнтакларини ёки синусларини ҳосил қилади. Бу синуслар ўпкалар учун қўшимча бўшлиқлар бўлиб, нафас олиш ва нафас чиқаришда ўпкалар ҳажмини кенгайишини таъминлайди.

Иккала плеврал халтачалари ўртасида жойлашган аъзоларни комплексига кўкрак кукс оралиғи деб аталади. Кукс оралиғи олд томондан тўш суяги, орқадан умуртқа поғонасининг кўкрак қисми, остки томондан диафрагма, юқоридан кўкрак қафасининг юқориги апертураси билан чегараланган. Кўкрак кукс оралиғи олдинги ва орқа қисмларга бўлинади. Икки қисмни ажратиб турувчи чегара кекирдак ва бронхлар ҳисобланади. Кўкрак кукс оралиғи-нинг олдинги қисмида юрак, ўпкалар, айрисимон безлар, аорта ёйи, ўпка стволи ва диафрагма нерви ташкил этади.

Кўкрак кукс оралиғининг орқа қисмида умуртқа поғонаси, қизилўнгач, кўкрак аортаси, адашган нерв, тоқ вена ва ярим тоқ вена, кўкрак лимфа йўли, симпатик нерв стволи жойлашган.