Сафарова Дилбар Джамаловна биология фанлари номзоди, доцент

Муаллиф:
Сафарова Дилбар Джамаловна – биология фанлари номзоди, доцент.
Тақризчилар:
Миршарапов Ў.М. – тиббиёт фанлари доктори, профессор,
Юлдашев А.Ю. – тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Мазкур дарслик жисмоний тарбия институтлари ва педагогика университетларининг жисмоний тарбия факультетлари талабалари учун мўлжалланган.
Дарслик Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги «Фан ва технологиялар маркази» инновация ишлари дастури доирасида яратилган.
Мазкур дарслик Ўзбекистон Республикаси Маданият ва спорт ишлари вазирлигининг илмий-услубий кенгаши томонидан нашр этишга тавсия этилган (2005 йил 14 октябрдаги 4-сон баённома).
© ЎзДЖТИ нашриёт-матбаа
бўлими, 2005 й.
2

СПЛАНХНОЛОГИЯ − ИЧКИ АЪЗОЛАР ҲАҚИДА ТАЪЛИМОТ

Тана бўшликларида жойлашган аъзоларга ички аъзолар дейилади. Ички аъзоларга овқат-ҳазм, нафас олиш, сийдик-таносил ва эндокрин тизимлари киради. Бу тизимларнинг аъзолари модда алмаштириш жараёнларида иштирок этадилар. Овқат ҳазм қилиш тизими организмга тушган трофик моддаларни қайта ишлаши натижасида, тўқималар ўзлаштира оладиган ҳолигача етказади, ҳазм бўлмаган моддаларни эса организмдан ташқарига ажратади. Нафас олиш тизими организмга кислородни етказиш, карбонат ангидридни эса чиқариш вазифасини бажаради. Модда алмашинуви натижасида ҳосил бўлган охирги маҳсулотлар сийдик ажратиш аъзолари орқали чиқарилади. Жинсий тизими генератив ва эндокрин функцияларни бажаради. Бу икки хил асосий функциялари бир-бири билан боғлиқ бўлиб жинсий ҳужайраларни ва организм учун муҳим бўлган жинсий гормонлар ишлаб чиқаради. Организм регуляциясида иштирок этадиган, биологик актив моддаларни – гормонларни ишлаб чиқадиган аъзолар эндокрин ёки ички секреция безлари дейилади. Гормонлар қон таркибида бўлиб, бутун организмга тарқалади ва аъзоларнинг ишига ёки жараёнларига қўзғатувчи ёки тормозловчи муайян таъсирот кўрсатади.
ОВҚАТ ҲАЗМ АЪЗОЛАРИ ТИЗИМИ