Sabzavotlardan taomlar tayyorlash texnologiyasi Inson salomatligi uchun juda muhim hisoblanadi Pazandalik

SABZAVOTLARDAN TAOMLAR TAYYORLASH TEXNOLOGİYASİ
SABZAVOTLARDAN TAOMLAR TAYYORLASH TEXNOLOGİYASİ
Inson salomatligi uchun juda muhim hisoblanadi
Pazandalik fors-tojikcha «pazidan» fe'lining noaniq formasiga o‘zbekcha «lik» qo‘shilmasidan kelib chiqqan bo‘lib, «pishirmoqlik» degan ma'noni anglatadi. Ta'rifi bunday: Pazandalik san'ati deb, o‘simlik va hayvonot masalliqlaridan inson a'zolari uchun zarur bo‘lgan mehnat va yashash qobiliyatini orttiradigai, turli xil lazzatli, to‘yimli va pokiza taomlarni tayyorlash hamda did bilan dasturxonga tuzashning muayyan usullari yig‘indisiga aytiladi.
Pazandachilik ovqat pishirish san'ati bo‘lib, ovqatlanishni tartibga solish, taomlar xilma xilligini ta'minlash, tayorlangan taomlarning lazzatliligi va did bilan dasturxonga tortish pazandachilikning asosini tashkil qiladi. Pazandachilik moddiy (to‘ydirish) va ma'naviy (huzur qildirish, lazzatlantirish, estetik zavq bag‘ishlash) jihatidan kishining ruhiga ta'sir etuvchi san'atdir.
Sabzavot (fors.toj. sabza — yamyashil oʻt, maysa) — rezavor va poliz ekinlari va ularning ovqatga ishlatiladigan mahsuli. S.lar jahonning deyarli barcha mamlakatlarida ekiladi. S. tabiiy yoki qayta ishlangan holida isteʼmol qilinadi. S.larning barchasi oziklik, dorivor va parhez xususiyatiga ega. Ovqatga va yangiligida istemol qilish uchun S.larning mevasi, yosh novdasi, ildizi, ildizmevasi, tuganagi, urugʻi, toʻpguli, bargi va boshqa ishlatiladi. Insonning bir kunlik ovkat ratsionida
Sabzavot 600 g ni tashkil etishi kerak. S.ning tarkibi va ozuqalik sifati mahsulot turiga, yetishtirish sharoitiga va saqlanishiga qarab oʻzgarib turadi. Shuning uchun ularni koʻproq yangiligida isteʼmol qilinadi.
Sabzavot mahsulotlari quruq moddasining asosiy qismini uglevodlar — kraxmal, qand, kletchatka hamda pektinli moddalar tashkil etadi. S. tarkibida qand (0,5—2,5%), organik kislotalar, xushboʻy moddalar, kul elementlari (0,4—3%), vitaminlar (5–50 mg%S vitamini, shuningdek, karotin, Vg V2, RR va boshqalar) bor. S. tarkibida moy boʻlmaydi, oqsil kam miqdorda (1—2%, dukkaklilarda 5—6%), suv 65—96% ni tashkil qiladi. Shu sababli ularning energetik qimmati unchalik yuqori emas. (2 dan 2 ming kj/kg gacha).
Ammo Sabzavotlarda biologik faol birikmalar (kaliy, magniy, temir, fosfor tuzlari), mikroelementlar ham mavjud. S.larning muhim fiziologik xususiyatlari ularning ishtahani qoʻzgʻatishi, boshqa mahsulotlarning hazm boʻlishini yaxshilashidir. Oʻzbekistonda S.larning barcha turlari mart oyidan to kech kuzgacha, qishbahor fasllarida (issiqxona va parniklar)da yetishtiriladi. Ayrim S.lar qayta ishlanganda yoki ovqatga solinganda vitaminlar va xushtaʼmlik xususiyatlari birmuncha yoʻqoladi. Tuzlash, marinadlash, tez muzlatish, vakuumda quritishda vitaminlar va boshqa moddalar koʻproq saqlanib qoladi.