Prolaktin
A m enoreya, bepushtlik.
galaktore- y a
Laktatsiya bo'lm asligi
Follitropin
Vaqtidan oldin balog’atga yetish
Jinsiy bezlar ¡kkilamchi
gipofunksiyasi, bepushtlik
Lyutropin
Vaqtidan oldin balog’atga yetish
Jinsiy bezlar ikkilamchi
gipofunksiyasi, bepushtlik
Lipotropin
K axeksiya
Sem izlik
G ipofiz orqa bo'lagi gorm onlari
Vazopressin
-
Qandsiz diabet
Oksitotsin
-
-
Vazopressin va oksitotsin. Vazopressin va oksitotsin gormonlari
ribosomal y o ‘ l bilan gipotalamusda sintezlanadi. Ular bilan birga
gipotalamusda 3 xil oqsil ham sintezlanadi: neyrofizin I, II va
III. Bu oqsillar vazopressin va oksitotsinni nokovalent bogTab
gipotalamusning neyrosekretor granulalariga transport qiladi.
«Neyrofizin-gormon» kompleksi akson bo‘ylab
gipofizning orqa
bo‘ lagiga yetib boradi va saqlanadi. Kompleks dissotsiatsiya
bo‘ lganda gormon qonga ajraladi. Neyrofizinlar toza holda ajratib
olingan va ulardan 2 tasining birlamchi strukturasi aniqlangan (92
va 97 aminokislota qoldig‘ idan iborat), ular sisteinga boy 7 disulfid
ko‘prikni tutuvchi oqsillardir.
Vinsent dyu Vino ikkala gormonning kim yoviy strukturasini
aniqlagan. U lar nanopeptidlardir.
S ------------------------------------ S
i
i
H -Sis-Tir-Ile-G ln-A sn-Sis-Pro-Ley-G li-C O -N H ,
Oksitotsin
S -------------------------------------- S
i
i
N -Sis-Tir-Fen-G ln-Asn-Sis-Pro-Arg-G li-CO -N H ,
Vazopressin
Ular 3- va 8- aminokislotasi bilan farq qiladi. Vazopressinning
odamdagi aminokislotalar ketma-ketligi maymunlar, otlar, qora
278
mol, qo‘y va itlar uchun ham xarakterli. Cho'chqa vazopret-
sinida 8- holatda lizin bo‘ lib, «lizin-vazopressin» deb ataladi.
Sutemizuvchilardan
tashqari
boshqa
barcha
umurtqalilarda
vazototsin aniqlangan. U Vinsent dyu
Vino tomonidan kim yoviy
sintezlangan. Olimlar neyrogipofizar gormonlar evolyutsion bitta
umumiy o‘tmishdoshdan, aniqrog‘ i arginin-vazototsindan kelib
chiqqan deb hisoblaydilar. Arginin-vazototsin genining mutatsiyasi
tufayli boshqa neyrogipofizar gormonlar paydo bo‘ lgan.
Oksitotsinning biologik ta’siri tugTsh paytida bachadon silliq
muskullari qisqarishini va sut bezlari alveolalari atrofidagi muskul
tolalarini qisqartirib, sut ajralishini stimullash bilan bog‘ liqdir.
Vazopressin esa qon tomirlari silliq
muskulaturasi qisqarishini
stim ullaydi, shu bois kuchli vazopressor ta’sirga ega. Ammo uning
asosiy vazifasi suv-tuz almashinuvini boshqarishdir, shuning uchun
antidiuretik gormon deb ham ataladi. Vazopressin uncha yuqori
boMmagan konsentratsiyada (1 kg tana m assasiga 0,2 ng) juda kuchli
antidiuretik ta’sir ko‘rsatadi, buyrak kanalchalari membranasidan
suvning qayta so‘rilishini stimullaydi. Normada vazopressin odam
organizmi qon plazmasining osmotik bosimi va suv balansini nazorat
qiladi.
Patologiyada, xususan, gipofiz orqa bodagi atrofiyasida
qandsiz diabet rivojlanadi. Bu kasallikda siydik bilan juda ko‘p
miqdorda suyuqlik ajralib chiqadi. Bunda buyrak kanalchalarida
suvning qayta so‘rilishi buzilgan b o iad i.
Neyrogipofizar gormonlaming ta’sir mexanizmi, xususan,
vazopressinniki adenilatsiklaza tizimi orqali am alga oshadi. Lekin
vazopressinning buyraklarda suv transportiga ta’sir mexanizmi
to‘ liq yoritilmagan.
Melanotsitstimullovchi gormon (MSG, melanotropinlar).
Melanotropinlar gipofizning o‘rta boMagidan ajraladi. Bu
gormonning 2 tipi ajratib olingan va birlamchi strukturasi aniqlangan
— a- va p-melanotsitstimullovchi gormonlar (a-M SG va P-MSG).
a-MSG 13 ta aminokislota qoldig‘ idan iborat:
CH3CO-NH-Ser-Tir-Ser-Met-Glu-Gis-Fen-Arg-Trp-Gli-Liz-Pro-
Val-CO-NH2
a-MSG ning N-uchida serin atsetillangan,
S-uchidagi aminokis-
lotasi - valinamid.
p-MSG tarkibi va strukturasi murakkabroq. U ko‘pchilik
279
hayvonlarda 18 ta am inokislotadan iborat bo‘ lib, 2-, 6- va
16-holatdagi am inokislotalar turli hayvonlarda turlicha. Odamdan
ajratib olingan p-MSG gormoni 22 ta aminokislotadan iborat bo‘ lib,
N-uchida 4 ta am inokislota q o‘shilgan:
Bu gormonning asosiy vazifasi sutemizuvchilarda melaninoge-
nezni stimullash, suvda ham quruqlikda yashovchilar terisida
pigment hu- ja y ra (m elanotsit)lar sonini oshirishdir. Hayvonlarda
MSG gormoni jun rangiga va yo g ‘ bezlari sekretor funksiyasiga
ham ta’sir qiladi.
Adrenokortikotrop gormon (AKTG, kortikotropin). 1926-yilda
gipofizning buyrak usti bezi po‘stloq qismi gormonlari sekretsiyasiga
stimullovchi ta’siri aniqlangan. Bu adenogipofiz
bazofil hujayralari
tomonidan sintezlanadigan AKTG gormoni bilan bog‘ liq. AKTG
buyrak usti bezi po‘ stloq gormonlari sekretsiyasini stimullash bilan
birga, yo g‘ lami m obilizatsiyalovchi va melanotsitstimullovchi
ta’sirga ham ega.
AKTG m olekulasi hamma hayvonlarda 39 ta aminokislotadan
iborat. Cho‘chqa va qo‘yning AKTG birlamchi strukturasi
1954— 1955-yil- lardayoq aniqlangan. Odamning AKTG tuzilishi
quyidagicha:
H -Ser-Tir-Ser-M et-G lu-G is-Fen-A rg-Trp-G li-Liz-Pro-V al-G li-
L iz -L iz -A rg -A rg -P ro -V a l-L iz -V a l-T ir-P ro -A sp -A la -G li-G lu -
Asp-G In-Ser-A la-G lu-Ala-F en-Pro-Ley-Glu-F en-OH
Qo‘y, cho‘chqa va buqa AKTG strukturasidagi farqlar 31- va
33-aminokislotalarda
kuzatiladi, lekin ulaming hammasi odamniki
kabi bir xil biologik faollikka ega. AKTG ning peptid zanjirida
2ta faol sohasi bo‘ lib, ulardan biri retseptor bilan bogTanishga,
ikkinchisi gormonal effektga javobgar.
AKTG gormonining steroid gormonlar sinteziga ta’siri adeni-
latsiklaza tizimi orqali sodir bo‘ ladi. Gormon retseptor bilan
bogTan- gach, signal ATF dan sAMF hosil bo‘ lishini katalizlovchi
adenilat- siklazaga uzatiladi. sAMF
proteinkinazani faollashtiradi, u
esaxolines- terazani fosforillaydi. Natijada faollashgan xolinesteraza
xolesterin efirini
erkin
xolesteringa aylantiradi.
Xolesterin
mitoxondriyaga kirib, u yerda kortikosteroidlarga aylanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
