Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

2.1. Biologik membranalar
Barcha hujayralar biologik membranalarga egadir. Hujayra 
membranasi (sitolemma, plazmalemma yoki plazmatik membrana)
- bu qutblangan lipidiar va oqsillardan tashkil topgan elastik 
molekulyar tuzilmali hujayra organellasidir.
M embrananing mavjudligi to ‘g ‘risidagi taxminlar XIX asrdayoq 
paydo bo‘la boshladi. 1890-yilda nemis tadqiqotchisi Vilgelem 
Pfeffer (1845-1920) “hujayra yoki plazmatik membrana” terminini 
taklif etdi. Ammo membranani mikroskop ostida ko‘rish faqat XX 
asming 40-yillaridagina amalga oshirildi. 1935-yilda LDanielli 
va G.Davson ikkilamchi lipid qavati gipotezasini shakllantirishga 
erishdi. 1964-yilda J. Robertson plazmatik membrana tuzilmasida 
asimmetriyalik konsepsiyasini shakllantirdi. Uning nazariyasiga 
ko‘ra biologik membranalar elektrostatik bog‘langan oqsillar 
saqlaydi; m embrananing tashqi yuzasida glikolipidlar mavjud bo‘ ladi. 
1972-yilda S.Singer va G.Nikolson membrananing suyuqlik-mozaik 
modelini tak lif etdilar, unga ko‘ra oqsillar membranaga botgan holda 
globulyar molekulalar ko‘rinishida lipidning ikki qavati yuzasida 
“suzib yuradi”. Shuni ta ’kidlaymizki, mazkur tasawurlar hozirgi 
kunda ham faol rivojlantirilmoqda. Hozirgi vaqtda 
suyuq-ntozaik
m em branalar nazariyasi
juda ham mashhurdir (2.1-rasm).
24

---

, 
^Glikolipidlaming 
__
* ,* ' oligosaxarid zanjirlari 
9
\
 
Tashqi larafi
^ ^
 '* ' • V
. Lipid
t
i
)
)
>
|
! ' ¡j 
Í T
’"
' " ' h j j . f j
fí € f
 
r