Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

208

---

Aminokislotalarning dckarboksillanishi
Aminokislotalar a-karboksil g ‘ruhining CO, ko‘rinishida ajralishi 
jarayoniga 
dekarboksillanish
deyiladi. To‘qimalarda quyidagi 
aminokislotalar va ulam ing unumlari dekarboksillanishga uchraydi: 
tirozin, triptofan, 5-oksitriptofan, valin, serin, gistidin, glutamat va 
y-oksiglutamat, 3,4-oksifenilalanin, sistein, arginin, omitin, S-ade- 
nozilmetionin va boshqalar. Aminokislotalar dekarboksillanishida 
hosil boMgan aminlar k o ‘pincha biologik faol moddalardir. Ular 
neyromediator (serotonin, dofamin, GAMK va boshqalar), gormonlar 
(noradrenalin, adrenalin), mahalliy boshqaruvchi omillar (gistamin, 
kamozin, spermin va boshqalar) vazifalarini bajaradi.
Aminokislotalarning dekarboksillanish reaksiyalari qaytmas 
bo‘lib, 
ulami 
maxsus 
fermentlar-dekarboksilazalarkatalizlaydi, 
kofermenti 
transaminazalar 
singari 
piridoksalfosfatdir. 
Tirik 
organizmlarda aminokislotalar dekarboksillanishining 4 turi topilgan:
1. 
a-dekarboksillanish - hayvon to‘qimalariga xos. Bunda 
a-uglerod atomiga yaqin joylashgan karboksil g ‘ruh ajralib chiqadi. 
Reaksiya mahsulotlari CO, va biogen aminlardir:
2. 
co-dekarboksillanish mikroorganizmlarga xosdir. Masalan, 
shu yo‘l bilan asparaginat kislotadan a-alanin hosil bo‘ladi:
3. 
Transaminlanish bilan bogMiq boMgan dekarboksillanish. 
Ushbu 
reaksiyada 
dastlabki 
aminokislotaga 
muvofiq 
yangi 
aminokislota va aldegid hosil b o iad i:
4. 
Ikki molekulaning kondensatsiyasi hisobiga dekarboksil­
lanish. Ushbu reaksiya hayvon to ‘qimalarida glitsin va suksinil- 
KoA dan 5-aminolevulinat kislota va sfingolipidlar sintezida hamda 
o ‘simliklarda biotin sintezida sodir bo‘ladi:
R
R.
CH-NH, 
+ C = O
COOH
COOH
COOH
209

---

r
I 
I '
CH -N H . + 
CO -S-K oA --------► CH -N H , + SH-KoA + CO,
I 
I
COOH 
C O -R ,
Gistam in hosil bo'Iishi va ahamiyati. Gistamin biriktiruvchi 
to ‘qima 
semiz 
hujayralarida 
gistidinning 
dekarboksillanishi 
natijasida hosil bo‘ladi:
/ =
Y
c h
2-
c h
-[
cö ö h
] 
CO, 
^ = ^ - C H 2-CH2